Quyết liệt thực hiện quản lý và kiểm soát ô nhiễm rác thải nhựa

Rác thải nhựa - Kẻ thù của sự sống

Thống kê từ Bộ TNMT cho thấy, bình quân mỗi tháng, mỗi hộ gia đình sử dụng khoảng 1kg túi ni lông. Đặc biệt, ở những thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM, trung bình mỗi ngày thải ra môi trường lượng rác thải nhựa là 80 tấn. Trong khi đó, thống kê từ Hiệp hội nhựa Việt Nam cho biết, lượng tiêu thụ nhựa ở Việt Nam trong 30 năm gần đây đã tăng chóng mặt, từ 3,8 kg/người/năm lên đến 41 kg/người/năm.

Số lượng rác thải nhựa Việt Nam thải ra mỗi năm là 1,8 triệu tấn, chiếm tới 6% rác thải nhựa của toàn thế giới, nằm trong top 5 quốc gia hàng đầu thải trực tiếp 13 triệu tấn rác nhựa ra đại dương mỗi năm (theo thống kê của Tổ chức Liên Hiệp Quốc ở Việt Nam).

Mặc dù lượng rác thải đưa ra môi trường "khổng lồ" như vậy, nhưng việc xử lý và tái chế rác thải nhựa của Việt Nam vẫn chưa thực sự phát triển. Theo đó, hiện nay, phần lớn rác thải vẫn được xử lý theo hình thức chôn lấp hoặc xả thẳng ra môi trường. Chỉ có khoảng 10% rác thải là được xử lý bằng phương pháp tái chế. Với lượng rác thải ra môi trường quá lớn như vật, Việt Nam hiện đang phải đối mặt với nhiều nguy cơ khủng khiếp từ rác thải nhựa, ví dụ như ô nhiễm nguồn nước, làm chết các sinh vật tự nhiên, mất cân bằng sinh thái, ô nhiễm không khí, gây ra các bệnh nguy hiểm cho con người. 

Trước vấn nạn rác thải nhựa, gần đây, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chỉ đạo quyết liệt việc thực hiện quản lý và kiểm soát ô nhiễm rác thải nhựa. Đặc biệt, tại Lễ ra quân phong trào chống rác thải nhựa diễn ra sáng ngày 9/6/2019 do Bộ TNMT phối hợp với UBND Thành phố Hà Nội tổ chức, Thủ tướng đã kêu gọi toàn quốc hưởng ứng phong trào chống rác thải nhựa.

Tại sự kiện, Thủ tướng kêu gọi cộng đồng doanh nghiệp nâng cao trách nhiệm xã hội, cùng chung tay chống rác thải nhựa. Người dân, doanh nghiệp cần tích cực tham gia phân loại, thu hồi, tái chế, tái sử dụng túi ni lông, sản phẩm nhựa sử dụng một lần. Các cửa hàng, siêu thị, nhà hàng, khu du lịch, dịch vụ, khách sạn… không sử dụng túi ni lông, sản phẩm nhựa sử dụng một lần. Thủ tướng cũng khuyến khích người mua sắm tự mang bao bì, túi đựng sử dụng nhiều lần, sử dụng sản phẩm thân thiện với môi trường, phấn đấu đến năm 2021 các cửa hàng, chợ, siêu thị ở các đô thị không sử dụng đồ nhựa dùng một lần, đến năm 2025 cả nước không sử dụng đồ nhựa dùng một lần.

Quyết tâm triển khai tổng thể các giải pháp chống rác thải nhựa

Hưởng ứng phong trào chống rác thải nhựa, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, thời gian qua, Bộ TNMT chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương đẩy mạnh rà soát, đề xuất sửa đổi cơ chế, chính sách nhằm giải thiểu, tăng cường tái chế, tái sử dụng, ngăn chặn tác hại của rác thải nhựa đối với môi trường. Bên cạnh đó, Bộ cũng tổ chức các đợt kiểm tra, thanh tra liên quan đến việc quản lý, xử lý chất thải; hướng dẫn cho các đơn vị liên quan thực hiện quản lý chất thải nhựa theo quy định; khuyến khích cộng đồng tăng cường tái sử dụng túi ni lông, sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường; phát động phong trào toàn dân tham gia chống rác thải nhựa.

Dưới sự vào cuộc quyết liệt của Bộ TNMT, thời gian qua, các địa phương cũng ghi nhận sử chuyển biến mạnh mẽ về thói quen sử dụng và phương thức sản xuất. Theo đó, thay vì sử dụng túi ni lông và nhựa dùng một lần thì đổi sang các sản phẩm có bao bì thân thiện với môi trường trong các hoạt động thường nhật của chính quyền và nhân dân. Nhiều điểm bán hàng, siêu thị cam kết không sử dụng túi ni lông từ năm 2020. Các thanh niên, học sinh, sinh viên thường xuyên tổ chức các phong trào giảm thiểu đồ nhựa, đồ sử dụng một lần, truyền nhau sử dụng các sản phẩm có thể tái chế trong sinh hoạt, vui chơi, làm việc... 

Thời gian tới, Bộ TNMT sẽ tiếp tục rà soát, đề xuất, tham mưu Chính phủ nhiều giải pháp tổng thể, trong đó có một số giải pháp chính như:

Xây dựng cơ chế, chính sách, pháp luật nhằm hạn chế tác động của rác thải nhựa tới môi trường như. Trong đó, xây dựng Luật bảo vệ môi trường sửa đổi, chú trọng các chính sách hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp, người dân đầu tư, sản xuất, sử dụng các loại vật liệu thân thiện với môi trường, tăng cường tái chế và tái sử dụng chất thải; tham mưu Thủ tướng xem xét, sửa đổi Quyết định 73/2014/QĐ-TTg ngày 19/12/2014 về danh mục phế liệu được phép nhập khẩu theo hướng chỉ cho phép nhập các loại nhựa có giá trị tái chế cao; đánh thuế cao đối với những sản phẩm nhựa sử dụng một lần và túi ni lông khó phân hủy; miễn, giảm thuế đối với các sản phẩm thân thiện môi trường thay thế cho sản phẩm nhựa sử dụng một lần và túi ni lông khó phân hủy.

Đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học, ứng dụng và chuyển giao công nghệ tái chế chất thải túi ni lông và chất thải nhựa thành các sản phẩm thân thiện hơn với môi trường; sản xuất những sản phẩm thân thiện môi trường để thay thế như túi đựng thân thiện môi trường, chai, lọ thân thiện môi trường…

Đẩy mạnh các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức về tác hại của các sản phẩm có nguồn gốc từ nhựa, túi ni lông sử dụng một lần đối với môi trường, hệ sinh thái và sức khoẻ con người; thường xuyên phát động các phong trào phòng chống rác thải nhựa.

Phối hợp với UBND các tỉnh, thành phố có giải pháp hạn chế và tiến tới chấm dứt việc nhập khẩu, sản xuất và cung cấp các loại túi ni lông khó phân huỷ kể từ năm 2026 tại các trung tâm thương mại, siêu thị phục vụ cho mục đích sinh hoạt; tuyên truyền, vận động và tổ chức ký cam kết chống rác thải nhựa, không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần đối với các cơ sở sản xuất, các tổ chức phân phối sản phẩm, trung tâm thương mại, cửa hàng, nhà hàng, chợ, siêu thị; xây dựng và tổ chức thực hiện các mô hình điểm thực hiện hạn chế sử dụng túi khó phân hủy, chuyển từ việc sử dụng túi ni lông sang các loại túi giấy và bao gói khác; thúc đẩy thị trường tiêu thụ túi thân thiện với môi trường; kiểm soát chặt chẽ các hoạt động sản xuất túi ni lông khó phân hủy trên địa bàn, đặc biệt là nhóm sản xuất quy mô hộ gia đình; tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động sản xuất và tiêu thụ túi ni lông khó phân hủy và sản phẩm nhựa dùng một lần; hỗ trợ, thúc đẩy các hoạt động thu gom, tái chế, tái sử dụng chất thải nói chung và chất thải nhựa nói riêng.

Bộ TNMT cũng sẽ xây dựng Đề án thành lập Trung tâm quốc tế về rác thải nhựa đại dương và Đề án Tăng cường công tác quản lý rác thải nhựa ở Việt Nam nhằm rà soát, đề xuất việc hoàn thiện các quy định, chính sách hiện hành, hạn chế các sản phẩm nhựa sử dụng một lần.