Vụ nổ tên lửa xuyên lục địa kinh hoàng nhất Liên Xô

Thế giớiThứ Sáu, 30/04/2010 06:19:00 +07:00

(VTC News) - Nguyên soái Mitrofan Nedelin và hơn 100 quân nhân khác đã thiệt mạng trong một vụ nổ tên lửa đạn đạo ở địa điểm phóng Tyuratam.

(VTC News) - Nhiều người bị thiêu chết ngay tại chỗ, một số khác bị lửa trùm kín từ đầu đến chân chạy ra từ đám cháy nhưng đã ngã gục chỉ sau vài giây đồng hồ. Một số khác cố gắng nấp trong những mố thép dưới chân bệ phóng nhưng tất cả đều vô vọng, cả bệ phóng bằng thép khổng lồ đã bị nung cháy đỏ rực…

>> Đọc tiếp kỳ 2

Thảm hoạ nổ tên lửa kinh hoàng nhất thế giới đã xảy ra với người Liên Xô vào năm 1960 khi một tên lửa đạo xuyên lục địa thử nghiệm đã nổ tung trên bệ phóng khiến hơn 100 quân nhân thiệt mạng, trong số này có cả một tướng lĩnh cao cấp của Liên Xô là Tư lệnh Lực lượng tên lửa chiến lược - Nguyên soái Mitrofan Nedelin. Và cũng chính vì thế mà người ta gọi vụ tai nạn này bằng cái tên “Thảm hoạ Nedelin”.

Các nạn nhân bị thiêu sống đang cố gắng chạy thoát thân khi vụ nổ xảy ra. 

Chi tiết thông tin liên quan đến vụ tai nạn kinh hoành trên đã được giữ kín đến hàng chục năm sau mới được công bố.

Ngày 26/10/1960, hầu như tất cả các tờ báo của Liên Xô đều đăng tải một bản thông báo ngắn: Nguyên soái Mitrofan Nedelin – tư lệnh Lực lượng tên lửa đạn đạo chiến lược đã thiệt mạng trong một vụ tai nạn máy bay thảm khốc. Không có bất kỳ thông tin nào đề cập địa điểm, danh tính các nạn nhân thiệt mạng trong vụ việc này.

Gần 30 năm sau, những thông tin bí mật về vụ “tai nạn máy bay” mà Nguyên soái Nedelin thiệt mạng đã được công bố. Năm 1989, tạp chí Ogonyok (Ngọn lửa) đã đăng tải một bài viết với tiêu đề “Sorok Pervaya Ploshadka” (có nghĩa là Địa điểm số 41) với nội dung miêu tả chi tiết những gì đã thực sự xảy ra đối với Nguyên soái Mitrofan Nedelin.

Theo đó, Nguyên soái Mitrofan Nedelin và hơn 100 quân nhân khác đã thiệt mạng trong một vụ nổ tên lửa đạn đạo ở địa điểm phóng Tyuratam gần sân bay vũ trụ quốc tế Baikonur. Kể từ khi tạp chí Ogonyok công bố thông tin tối mật trên, có rất nhiều tài liệu và nhân chứng mô tả lại vụ tai nạn kinh hoàng này.

Tuy nhiên, các tài liệu này chưa đề cập đủ và chính xác những gì đã thực sự diễn ra. Mãi cho đến sau này, qua nhiều nguồn tư liệu thu thập được, cơ quan hàng không vũ trụ Nga mới công bố những tài liệu chi tiết về vụ tai nạn đau thương nhất trong lịch sử phát triển tên lửa đạn đạo của Liên Xô.

Tổng bí thư Đảng Cộng Sản Liên Xô Nikita Khrushchev.  

Chuyện gì đã xảy ra?

Năm 1960, Nga chuẩn bị được tuyên bố với thế giới “quân bài chiến lược”. Đó là một loại tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) kiểu mới với ký hiệu R-16 (NATO gọi tên là SS-7 Saddler).

Đây là sản phẩm của tổng công trình sư Mikhail Yangel với những hứa hẹn sẽ là một loại vũ khí răn đe, tấn công chiến lược sẽ được trang bị cho tất cả các hạm đội chiến lược của Liên Xô. May mắn thoát chết, không cùng chung số phận với Nguyên soái Mitrofan Nedelin, nhưng tổng công trình sư Mikhail Yangel về sau này cũng đã không thể chứng kiến những kết quả thành công trong việc chế tạo tên lửa xuyên lục địa của Nga sau này dựa trên bản thiết kế tên lửa R-16 của ông.

Trước khi xảy ra thảm hoạ kinh hoàng nhất trong lịch sử phát triển tên lửa đạn đạo xuyên lục địa của Liên Xô nói trên, cả Nguyên soái Mitrofan Nedelin và tổng công trình sư Milkhail Yangel đều hy vọng rằng tên lửa đạo đạo xuyên lục địa R-16 sẽ là món quà có ý nghĩa tuyệt vời đối với nhà lãnh đạo Khrushchev nhân dịp lễ kỷ niệm Cuộc cách mạng Bolshevik vào ngày 7/11/1960.

Tháng 9/1960, trong khi vẫn còn nhiều vấn đề liên quan đến chuyên môn kỹ thuật chế tạo trên lửa tầm xa chưa được giải quyết thì tổng công trình sư Milkhail Yangel đã hạ lệnh chuyển một tên lửa thử nghiệm đầu tiên mang số hiệu Number LD1-3T tới bãi thử nghiệm NIIP-5 ở Tyuratam.

Về sau này, nhiều nhân chứng là các cựu chiến binh từng phục vụ tại Tyuratam đã kể lại rằng, tên lửa của tổng công trình sư Yangel đã gặp phải nhiều vấn đề rắc rối có thể gọi là “điềm gở” ngay từ khi nó được đưa đến Tyuratam (tức ngày 26/9/1960).

Theo đúng nguyên tắc của ngành tên lửa Liên Xô lúc đó, một uỷ ban nhà nước gồm nhiều quan chức cao cấp đến từ nhiều cơ quan, đơn vị và viện nghiên cứu của Liên Xô đã được thành lập để giám sát vụ thử nghiệm tên lửa R-16 đầu tiên. Tổng bí thư đầu tiên của Đảng Cộng sản Liên Xô – Nikita Khrushchev và Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Stepanov đã ký duyệt bản danh sách các thành viên tham gia giám sát sứ mệnh phóng thử tên lửa đạn đạo xuyên lục địa mới R-16.

Ngày 3/10/1930, uỷ ban giám sát thử nghiệm tên lửa R-16 được triệu tập nhằm cân nhắc và đánh giá kết quả quá trình kiểm nghiệm tên lửa LD1-3T tại bãi phóng mang mã hiệu Địa điểm số 42. Cuộc họp được triệu tập này chính thức “chốt hạ” danh sách những thành viên sẽ tham gia vụ thử nghiệm này. Cuối phiên họp, địa điểm, ngày giờ tiến hành phóng tên lửa đã được xác định là ngày 23/10/1960.

Cuối ngày 20/10/1960, mọi công tác chuẩn bị cho lần phóng thử nghiệm tên lửa R-16 đã được hoàn thành. Các vấn đề về kỹ thuật cũng đã được báo cáo đã khắc phục xong. Một hệ thống kiểm soát bay của tên lửa trong suốt quá trình phóng đã được lắp đặt tại Địa điểm 42 cách không xa Địa điểm 41, nơi dự định sẽ phóng tên lửa R-16.

Tiến thoái lưỡng nan

Nguyên soái Mitrofan Nedelin và tổng công trình sư Mikhail Yangel(bên trái). 

Đúng 8 giờ sáng ngày 21/10/1960 theo giờ địa phương, phương tiện siêu trọng chuyên dụng chở theo tên lửa R-16 (LD1-3T) rời khu vực lắp đặt tại Địa điểm số 42. Một giờ sau đó, tên lửa đã được lắp đặt trên dàn phóng ở Địa điểm 41. Công tác kiểm tra ban đầu kết luận rằng bệ phóng không có bất cứ vấn đề gì cản trở.

Mọi công tác chuẩn bị đã được ấn định hoàn thành trước ngày phóng 23/10. Cũng trong ngày 23/10, tên lửa LD1-3T đã được nạp đầy nhiên liệu phóng. Vào thời điểm này, theo quy định, tất cả những cá nhân không phận sự trực tiếp đều phải rời khu vực phóng chỉ trừ các nhân viên kỹ thuật. Tuy nhiên cả Nguyên soái Nedelin và tổng công trình sư Mikhail Yangel đều bất chấp nguyên tắc an toàn này, cả hai ông đều có mặt tại dàn phóng tên lửa vào thời điểm nạp nhiên liệu cùng khoảng 150 quân nhân và các quan chức dân sự đủ các cấp khác.

Mặc dù biết rằng phải chấp hành quy tắc an toàn trong quá trình chuẩn bị phóng tên lửa nhưng cả Giám đốc bãi bắn tên lửa Tyuratam - Thiếu tướng Konstantin Gerchik và quan chức phụ trách sứ mệnh phóng thử tên lửa LD1-3T cũng không thể ngăn cản nổi Nguyên soái Nedelin và tổng công trình sư Mikhail Yangel vì cả hai nhân vật trên đều là những thượng cấp của các ông.

Không lâu sau khi tên lửa R-16 phiên bản thử nghiệm LD1-3T được nạp đầy nhiên liệu, bộ phận đảm bảo kỹ thuật đã phát hiện một vị trí rò rỉ ở bộ phận ống dẫn đến bình chứa nhiêu liệu của tên lửa. Theo tính toán tốc độ rò rỉ tại vị trí này đạt 142 – 145 giọt/phút. Bộ phận chuyên trách xác định chủ quan rằng, đây là vấn đề có thể chấp nhận được, tuy vậy một quân nhân của đơn vị hoá học đã được giao nhiệm vụ kiểm soát sự cố rò rỉ này.

Nhiều chuyên gia tên lửa vào thời điểm đó tin rằng, một khi đã nạp nhiên liệu cho tên lửa R-16 thì chỉ có nước phóng tên lửa đi chứ không thể trì hoãn được. Lập luận này cho rằng thời điểm đó Liên Xô chưa làm chủ được công nghệ rút nhiên liệu khi đã nạp đầy và các bình chứa của động cơ tên lửa.

Các chuyên gia thử nghiệm vũ khí của Liên Xô thực sự đã lâm vào cảnh “tiến thoái lưỡng nan” vì thậm chí có tháo cạn được nhiên liệu đã được bơm vào cũng không thể sử dụng bình phóng nhiên liệu cho lần phóng sau vì loại nhiên liệu sử dụng có độ ăn mòn rất cao. Trong khi đó việc huỷ bỏ kế hoặch phóng này thực sự lại là một sự lãng phí rất tốn kém.

Chính vì không thể trì hoãn tiến trình phóng tên lửa, công tác chuẩn bị phóng vẫn tiếp tục được tiến hành. Vào thời điểm chuẩn bị phóng tên lửa, các nhân viên kỹ thuật trên mặt đất đã yêu cầu kích hoạt hệ thống màng cách nhiệt trên đường ống dẫn nhiên liệu ở tầng thứ 2 của tên lửa.

Tuy nhiên, xuất phát từ một lỗi mạch điện trong quá trình chế tạo bảng điều khiển, việc kích hoạt màng cách nhiệt ở tầng 2 của tên lửa đã khiến màng cách nhiệt trên ống dẫn nhiên liệu ở  ở tầng 1 gặp trục trặc. Màng cách nhiệt là hệ thống thiết bị cực kỳ quan trọng giúp ngăn chất nổ đẩy tên lửa tràn vào các đường ống dẫn nhiên liệu đi tới các động cơ. Một khi đã gặp trục trặc, tên lửa sẽ không thể duy trì trạng thái sẵn sàng trên bàn phóng với đầy nhiêu liệu bên trong quá 2 ngày.

Video tư liệu:

 

Còn tiếp...

>> Đọc kỳ 2 tại đây

Lê Dũng
(Dịch từ báo Nga)
 

Bình luận
vtcnews.vn