Trùng tu đình làng xứ Đoài: Trăn trở nỗi 'đình còn hồn mất'

Thời sựThứ Ba, 15/12/2015 12:08:00 +07:00

Từ năm 2005 tới nay, nhiều ngôi đình ở xứ Đoài sau khi được tu bổ lại đang bị biến dạng, không còn như nguyên mẫu, vi phạm nghiêm trọng Luật Di sản văn hóa.

(VTC News) – Từ năm 2005 tới nay, nhiều ngôi đình ở xứ Đoài sau khi được tu bổ lại đang bị biến dạng, không còn như nguyên mẫu, vi phạm nghiêm trọng Luật Di sản văn hóa.
“Cầu Nam, chùa Bắc, đình Đoài”, câu nói ngắn gọn của người xưa cũng là lời ngợi ca các công trình kiến trúc đặc sắc ở làng quê bắc bộ, trong đó có những giá trị văn hóa vật chất và tinht hần của người dân xứ Đoài – mảnh đất có hơn một ngàn năm văn hiến.
Trải qua thời gian, nhiều ngôi đình đã xuống cấp nghiêm trọng. Hàng trăm tỉ đồng đã được "rót" ra để trùng tu các di tích ấy mỗi năm, nhưng đáng tiếc là nhiều ngôi đình lại đang trở nên biến dạng sau mỗi lần trùng tu. Việc này không chỉ vi phạm nghiêm trọng Luật Di sản văn hóa mà còn gây bức xúc cho người dân sở tại, những người đã gắn bó cả đời với mái đình, cây đa biểu tượng văn hóa truyền thống của làng quê Việt Nam
Buổi hội thảo: Đình làng xứ Đoài, những điều còn - mất
Ngày 15/12, tại Hà Nội, Kênh Truyền hình Nông nghiệp Nông thôn 3N-VTC16 phối hợp với Sở Văn hóa - Thể thao Hà Nội, Nhóm Đình làng Việt tổ chức hội thảo "Đình làng xứ Đoài, những điều còn - mất". Hội thảo có sự tham gia của đại diện Sở Văn hóa - Thể Thao Hà Nội, Viện trưởng Viện bảo tồn di tích, nhiều nhà văn hóa, sử học, và đại diện Ban quản lý các cụm đình cổ.
Điển hình như tại đình Cam làng Thịnh (làng cổ Đường Lâm, Sơn Tây, Hà Nội). Do ngôi đình bị xuống cấp nghiêm trọng, năm 2014 đã được đầu tư hơn 10 tỉ đồng để  trùng tu, tôn tạo.

Tuy nhiên, trong quá trình tu bổ, người dân đã phát hiện nhiều sai phạm của đơn vị thi công khi đã định dùng gạch để thay lớp ngói lót, Cũng liên quan tới việc lợp ngói ở đình Cam Thịnh, đơn vị thi công đã dùng gạch vữa để tạo đường cong cho mái đao, thay bằng phải lợp các lớp ngói mỏng.

Bà Trịnh Thị Thuần (người dân ở làng cổ Đường Lâm, Hà Nội) bức xúc: “Cánh phong, tường, mái vuốt bây giờ đơn vị thi công đều làm sai hết, những con nghê, con kìm ngày xưa được đắp hoa văn, khảm nay không có nữa. Phải có biện pháp ngăn chặn ngay nếu cứ để như vậy thì đình làng của chúng tôi chỉ sang năm thôi là lại xuống cấp.”
Nhà nghiên cứu Nguyễn Đức Bình, Trưởng nhóm Đình làng Việt cho biết: “Hiện nay, rất nhiều ngôi đình sau khi tu bổ là bị biến dạng. Sự biến dạng này bởi người ta không làm theo nguyên gốc, thêm hoặc thay mới tùy tiện.

Tại đình Tây Đằng sau khi trùng tu đến nay đang có một vì nóc để trong gian chái, bên trái đình. Bộ vì nóc này được làm mới, phỏng theo bộ vì ở gian giữa của đình. Bộ vì kèo tạo tác có trình độ kỹ thuật và nghệ thuật rất tồi, đường nét hoa văn thô, ẩu. Các mảng chạm đều sai so với nguyên mẫu. Từ khi có bộ vì kèo mới này, nhiều du khách đến đây đều không hiểu là hiện vật gì.”
n
Những hiện vật, bức ảnh chụp lại chi tiết của các ngôi đình cổ xứ Đoài, nếu không có sự nghiêm túc trong công tác trùng tu các Di sản văn hóa thì các ngôi đình cổ sẽ chỉ còn tồn tại qua những bức ảnh mà thôi.
Tương tự với bộ vì lạ ở đình Tây Đằng, sau khi tu bổ đình Hương Canh, người ta đã cho xây mới rất kiên cố một bức bình phong trước cửa đình. Đây là sự việc khiến người dân Hương Canh rất bức xúc bởi bức bình phong này đã chiếm lĩnh không gian nhỏ hẹp trước sân đình.
Hay như  cái cách mà các đơn vị thi công tiến hành tu bổ tại đình Quang Húc, việc lạm dụng phương pháp “cưa chân cột” tràn lan khiến đình Quang Húc giờ đây không khác gì “chiến binh bị thương sau trận chiến ác liệt với quân thù”. Ông Nguyễn Đức Bình so sánh.
Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Đức Bình, tại đình Quang Húc, có 48 cột thì 35 cột bị đè ra cưa và nối chân cho dù các cột chưa đến mức phải dùng giải pháp này, hoặc người ta có thể dùng các phương pháp khác xử lý chống mục chân cột. Cũng ở đình Quang Húc, một số cột của đình trong phương án thi công có xử lý tiêu tâm, nhưng trên thực tế người ta đã không thực hiện như phương án đã đề ra.
Những ngôi đình làng đã tồn tại từ đời này qua đời khác, là dấu ấn sâu đậm của biết bao nhiêu thế hệ, mỗi ngôi đình là một bảo tàng, nó gắn bó mật thiết với cộng động, chính vì vậy, công việc bảo vệ, tu bổ và phát huy giá trị của đình làng trách nhiệm thuộc về người dân gắn bó với nó.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Văn Bài, Phó Chủ tịch Hội Di sản văn hóa Việt Nam khẳng định: “Di tích văn hóa tồn tại trong đời sống cộng đồng và chỉ có thể được bảo vệ, gìn giữ bởi cộng đồng. Do vậy, cần tu bổ, tôn tạo như thế nào để những di tích ấy trở thành điểm đến du lịch, mang lại kinh tế cho cộng đồng. Chỉ khi nào cộng đồng được hưởng lợi từ di tích thì họ mới có ý thức bảo vệ di tích.”
Việc tu bổ nên là trách nhiệm của cả cộng đồng
Việc giữ gìn, bảo vệ di tích nên là trách nhiệm của cả cộng đồng 
Hiện nay, trong các công trình tu bổ di tích, tỷ lệ thợ lành nghề rất ít, nhiều công trình sử dụng thợ mộc, thợ nề giản đơn vào việc tu bổ di tích. Điều này đã dẫn đến tình trạng kiến trúc sau khi tu bổ bị sai, bị hỏng.

Vì vậy, các cơ quan quản lý cần nghiêm túc, rà soát và kiểm tra lại các cá nhân và đơn vị tham gia công tác tu bổ. Đơn vị, cá nhân nào thực hiện công việc tu bổ mà gây ra sai phạm thì phải xử lý nghiêm túc, rút giấy phép và chứng chỉ hành nghề.

Họa sĩ Bùi Hoài Mai đề xuất: “Nên tư nhân hóa trong công tác bảo tồn di sản, bởi khi doanh nghiệp nhận và bỏ kinh phí ra trùng tu thì họ sẽ có ý thức hơn trong việc bảo tồn di tích.”
Xứ Đoài có cảnh quan thiên nhiên đẹp, nhiều công trình tín ngưỡng tôn giáo có kiến trúc đẹp, đặc biệt là đình làng. Nhằm phát huy giá trị di tích đình làng xứ Đoài, Hà Nội, Vĩnh Phúc và Phú Thọ cần quy hoạc và đưa hệ thống đình làng vào các tuyến tham quan du lịch phục vụ khách trong nước và quốc tế, điều này vừa phát huy giá trị di sản, vừa tăng nguồn kinh phí để đầu tư trở lại cho việc bảo tồn di tích.

Ngày 15/12, tại Hà Nội, Kênh Truyền hình Nông nghiệp Nông thôn 3N-VTC16 phối hợp với Sở Văn hóa - Thể thao Hà Nội, Nhóm Đình làng Việt tổ chức hội thảo "Đình làng xứ Đoài, những điều còn - mất".

Hội thảo có sự tham gia của đại diện Sở Văn hóa - Thể Thao Hà Nội, Viện trưởng Viện bảo tồn di tích, nhiều nhà văn hóa, sử học, và đại diện Ban quản lý các cụm đình cổ.

Hội thảo tập trung bàn về những vấn đề xung quanh giá trị của đình làng xứ Đoài, công việc tu bổ, quản lý, quảng bá đình làng xứ Đoài.

Tại hội thảo, các đại biểu cho rằng, các cơ quan quản lý cần phối hợp với nhân dân giám sát chặt chẽ quá trình tu bổ di tích, tránh sự khuất tất, rút ruột công trình, làm ảnh hưởng đến chất lượng di tích.

Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý nhà nước cũng cần sớm ban hành các quy định liên quan đến bảo vệ cảnh quan di tích, tránh tình trạng công trình kiến trúc, đặc biệt là đình làng bị các công trình dân dụng mới, lấn át, làm mất đi vẻ đẹp tiêu biểu của đình làng Bắc Bộ.

Việt Linh
Bình luận
vtcnews.vn