Hệ thống chấm điểm công dân được Trung Quốc được giới thiệu vào năm 2014, đang được thí điểm trên hàng triệu người và sẽ chính thức được triển khai vào năm 2020.
Với hệ thống này, các công dân Trung Quốc sẽ được xếp hạng theo "chỉ số tín nhiệm" dựa trên các hành vi của họ để phục vụ cho mục tiêu "giúp uy tín lan tỏa muôn nơi dưới vòm trời, đồng thời khiến những người bất tín bước một bước cũng thấy khó khăn".
Điểm tín nhiệm cá nhân của mỗi người có thể lên xuống dựa vào hành vi của họ. Chi tiết cách thức chấm điểm công dân vẫn chưa được Trung Quốc công bố chính thức, nhưng các hành vi như lái xe ẩu, hút thuốc tại những nơi cấm hút, mua quá nhiều trò chơi điện tử, thả rông chó ngoài đường, trốn thuế cá nhân, có lịch sử vi phạm hành chính, đăng tin tức giả lên mạng...đều bị liệt vào những hành vi ảnh hưởng tới hạnh kiểm xã hội.
Cấm di chuyển bằng máy bay và tàu siêu tốc
Trung Quốc đã bắt đầu "trừng phạt" các công dân có tên trong danh sách đen bằng cách hạn chế phương tiện đi lại của họ. Theo báo cáo của Trung tâm Thông tin Hạnh kiểm Công cộng Quốc gia Trung Quốc, các công dân bị xếp loại hạnh kiểm yếu của Trung Quốc bị cấm lên 17.5 triệu chuyến bay và 5.5 triệu chuyển tàu nhanh tính đến cuối năm 2018.
Các công dân bị chấm điểm thấp sẽ bị cấm di chuyển trên các phương tiện giao thông "cao cấp" như máy bay hay tàu nhanh. (Ảnh: SCMP)
Theo Business Insider, đến khi hệ thống chấm điểm công dân chính thức được đưa vào hoạt động, các hành vi như đi lậu vé hoặc hút thuốc trong khu vực cấm hút thuốc sẽ xếp vào các hành vi sai trái và khiến công dân vi phạm bị trừ điểm.
Giám sát công dân thông qua Internet
Theo Foreign Policy, hệ thống này sẽ giám sát các hành vi của công dân thông qua các thao tác của họ trên Internet.
Những người dành quá nhiều thời gian để chơi điện tử, lãng phí tiền bạc cho những thú vui phù phiếm và lan truyền tin giả, đặc biệt là các thông tin tin liên quan tới khủng bố hay an ninh sân bay sẽ bị hạ điểm công dân.
Không được nhập học vào các trường điểm
17 thanh niên từ chối ghi danh đi nghĩa vụ quân sự tại Trung Quốc đã bị cấm đăng ký theo học các trường đại học, cao đẳng và phải ngừng học.
Một số trường học Trung Quốc có thể từ chối sinh viên ghi danh nếu bố mẹ của họ có điểm tín nhiệm xã hội thấp. (Ảnh: Reuters)
Vào tháng 7/2018, một trường đại học Trung Quốc đã từ chối một tân sinh viên sau khi phát hiện cha em này bị xếp loại hạnh kiểm yếu.
Từ bỏ giấc mơ kiếm được việc làm tốt
Các cá nhân đánh mất lòng tin của xã hội sẽ bị cấm làm các công việc liên quan tới quản lý trong các công ty nhà nước và các ngân hàng lớn.
Những người từng có lích sử gian lận và tham ô cũng sẽ bị xếp hạng thấp trong hệ thống chấm điểm công dân.
Không được ở khách sạn hạng sang
Những người không đi nghĩa vụ quân sự cũng bị cấm đặt phòng tại một số khách sạn.
Các công dân có điểm số cao sẽ được phép đi du lịch ở nhiều nơi như châu Âu, châu Mỹ trong khi những người có điểm thấp sẽ bị hạn chế du lịch tới nhiều điểm ở trong nước.
Một cư dân ở Bắc Kinh từng chia sẻ cô từng đặt được một phòng khách sạn mà không cần cọc trước vì có điểm tín nhiệm xã hội cao.
Thả rông chó cũng sẽ bị trừ điểm công dân
Năm 2017, thành phố Tế Nam đã bắt đầu đưa vào sử dụng hệ thống chấm điểm đối với các chủ sở hữu chó. Theo đó, các chủ sở hữu chó sẽ bị trừ điểm nếu chó của họ lởn vởn ngoài phố mà không có xây xích hoặc gây mất trật tự xã hội.
Chính quyền sẽ bắt chó của những người bị trừ hết điểm. Những người này chỉ có thể nhận lại thú cưng nếu họ tham gia vào một khóa học và vượt qua kỳ thi về quyền sở hữu chó.
Giới chức Trung Quốc cho biết hệ thống chấm điểm này đã mang lại hậu quả nhất định khi các trường hợp khiếu nại về chó năm 2017 đã giảm tới 43%.
Bị liệt vào danh sách đen
Các công dân có hạnh kiểm yếu sẽ bị liệt vào danh sách đen. Chính phủ Trung Quốc khuyến cáo các công ty tham khảo danh sách này trước khi tuyển dụng và ký hợp đồng với nhân viên.
Tuy nhiên, trước khi bị liệt vào danh sách này, người có tên sẽ được tòa án thông báo trước. Họ sẽ có 10 ngày kháng án kể từ khi nhận được thông báo.
Một luật sư có tên trong danh sách đen năm 2015 nói rằng mình đã không thể mua nổi vé máy bay đi công tác cũng như làm thẻ tín dụng.
Công dân tốt được hưởng hàng loạt quyền lợi
Các công dân có điểm tín nhiệm cao cũng được xếp vào một danh sách nhất định. Baihe, website hẹn hò lớn nhất Trung Quốc cập nhật frofile của những người này trong danh sách các đối tượng đáng để hẹn hò.
Công dân tốt được hưởng hàng loạt các ưu đãi xã hội. (Ảnh: SCMP)
Bên cạnh đó, những người có tên trong danh sách trên sẽ được giảm giá khi chi trả hóa đơn thanh toán tiền điện. Họ có thể thuê nhiều thứ mà không cần đặt cọc và hướng mức lãi suất ưu đãi tại các ngân hàng.
Mặc dù chính phủ Trung Quốc đặt rất nhiều kỳ vọng vào hệ thống chấm điểm này, các nhà xã hội học lên án chương trình này như một công cụ giúp chính quyền giám sát người dân một cách ngặt nghèo và khiến công dân mất đi quyền tự do.
Tuy nhiên, nhiều người dân Trung Quốc thừa nhận việc bị chấm điểm và giám sát khiến ý thức của họ tăng lên đáng kể.
"Giờ đây khi lái xe tôi sẽ dừng lại trước vạch dành cho người qua đường bởi không dùng lại, bạn sẽ mất điểm. Ban đầu chúng tôi chỉ lo tới việc bị trừ điểm nhưng giờ thì mọi người đang quen dần với nó", Chen, một doanh nhân 32 tuổi chia sẻ.
Bình luận