Nhà trường phối hợp với gia đình cùng giáo dục trẻ trong mùa dịch COVID-19

PGS.TS Nguyễn Văn Biên đang là chủ nhiệm đề tài “Nghiên cứu đề xuất mô hình gia đình - nhà trường - xã hội trong giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên đáp ứng yêu cầu đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế”.

Thay đổi vai trò của phụ huynh trong giáo dục học sinh

Sự chuyển đổi vai trò, thực chất là giành lại vai trò của cha mẹ đối với giáo dục con dường như diễn ra quá nhanh chóng kể từ sau Tết Âm lịch tới giờ khiến nhiều cha mẹ lúng túng, đôi khi bế tắc.

Nếu trước đây, cuộc sống làm cha mẹ diễn ra tương đối êm ả: Sáng dậy cùng con ăn sáng, đưa con đến trường, chiều đón về (hoặc con tự đi về), lo ăn tối rồi con ôn bài hoặc thực hiện các nhiệm vụ theo hướng dẫn của thầy cô. Nhiệm vụ đó sẽ được thầy cô đánh giá vào ngày hôm sau. Chính vì lẽ đó, cụm từ “Trăm sự nhờ thầy” được nhiều cha mẹ học sinh và giáo viên nhắc tới.

Kết quả phỏng vấn trong một nghiên cứu của chúng tôi về đề tài phối hợp gia đình, nhà trường, xã hội trong giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh gần đây cho thấy, cha mẹ thường dành khoảng 30 phút tới 2h/ngày để trò chuyện với con vào các khoảng thời gian: Ăn tối, làm việc nhà, trước khi ngủ (với học sinh tiểu học) với các nội dung chủ yếu là tình hình học tập trên lớp, mối quan hệ bạn bè, thầy cô.

Với khoảng thời gian ấy và các câu chuyện đó, cha mẹ hầu như đóng vai trò là người dõi theo và quan sát hoạt động ở trường của con. Nhưng hơn 3 tháng nay, cha mẹ và con cái ở bên nhau 24/7 và vì vậy họ không còn là “quan sát viên” mà thực sự trở thành “người đồng hành” thực hiện sứ mệnh cao cả là trở thành một nhà giáo dục.

Quan sát thực tiễn cũng như các phản án trên báo đài, mạng xã hội gần đây về dạy học trực tuyến, TS. Nguyễn Thị Ngọc Liên, thành viên chính nhóm nghiên cứu đề tài nhận định, chưa bao giờ sự phối hợp gia đình, nhà trường mà cụ thể là giữa giáo viên và cha mẹ học sinh lại cần thiết và quyết định hiệu quả giáo dục, kết quả học tập của học sinh một cách rõ nét như thời điểm này.

Thực tế này là minh chứng sống động cho những luận điểm trong nghiên cứu về mối quan hệ gia đình - nhà trường- xã hội trong giáo dục học sinh. Các luận điểm này có thể coi là lời giải cho bài toán phối hợp trong giai đoạn giáo dục còn nhiều lúng túng này.

4 giải pháp tăng cường phối hợp gia đình - nhà trường

Có một số nguyên tắc cơ bản trong phối hợp giữa gia đình, nhà trường, xã hội nhằm giáo dục học sinh mà nhường như trước nay bị bỏ quên. Đó là trường học hiệu quả là nơi cung cấp môi trường học tập có tính hỗ trợ và phát triển học sinh; gia đình, xã hội đề cao hoạt động dạy, tôn trọng năng lực, chuyên môn của giáo viên;

Nhà trường, xã hội coi trọng sự đa dạng của các gia đình và sử dụng nó như một nguồn thông tin để xây dựng kế hoạch phối hợp giáo dục hiệu quả. Sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội thúc đẩy động cơ học tập của học sinh, tạo hoạt động và môi trường rèn luyện cho các em. Sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội đẩy mạnh sự kết nối giữa nhà trường và cộng đồng.

Từ các quan điểm xuất phát đó, chúng ta tìm thấy lời giải cho bài toán phối hợp giữa cha mẹ học sinh và nhà trường hiệu quả trong giai đoạn dạy học, giáo dục trực tuyến.

Thứ nhất, các hoạt động phối hợp giữa gia đình - nhà trường cần được xây dựng trên nền tảng niềm tin. Tức là giữa cha mẹ và giáo viên cần có sự tin tưởng, tín nhiệm từ đó tạo ra sự sẵn sàng hành động, phối hợp cùng nhau trong hoạt động hỗ trợ học trò. Muốn vậy, rất cần sự rõ ràng, minh bạch về thông tin như: mục tiêu, kế hoạch, phương thức phối hợp.

Thứ hai, nhà trường xây dựng và chia sẻ công khai với phụ huynh mục tiêu, kế hoạch, phương pháp giáo dục trong giai đoạn học trực tuyến, hướng dẫn phụ huynh cách phối hợp và chia sẻ cùng cha mẹ học sinh để tạo sự thấu hiểu, sẵn sàng san sẻ trách nhiệm trong giáo dục học trò.

Thứ ba, gia đình - nhà trường cần ủng hộ những nỗ lực của nhau. Cha mẹ, giáo viên có sự thấu hiểu, khích lệ và ủng hộ những đóng góp, nỗ lực phối hợp của các bên. Điều này sẽ tạo động lực lớn cho gia đình và nhà trường cùng tiếp tục thực hiện các công việc hàng ngày.

Thứ tư, phụ huynh và giáo viên cần đồng hành trong hoạt động học tập của học sinh. Theo đó, cha mẹ cần cùng con tham gia vào các kế hoạch, hoạt động học tập và rèn luyện hàng ngày, như hướng dẫn con lập mục tiêu, thời gian biểu hoạt động, thay vì chỉ là người giám sát.

Việc này không những gia tăng sự gắn kết giữa cha mẹ và các con, mà còn tạo động lực, niềm vui cho trẻ thực hiện tốt các hoạt động. Giáo viên cũng tương tự cần kịp thời hướng dẫn, hỗ trợ học trò hoàn thành các nhiệm vụ học tập của mình.

Cuối cùng, để sự phối hợp giữa nhà trường - gia đình đạt hiệu quả, đặc biệt trong giai đoạn học từ xa này, việc cung cấp thông tin phản hồi 2 chiều là cực kỳ quan trọng. Học sinh ít tích cực tham gia học tập hay cha mẹ đôi khi lúng túng trong hỗ trợ các con, cũng bởi thông tin phản hồi nhận được từ giáo viên ít và gián tiếp.

Do đó, cần tăng cường trao đổi, phản hồi 2 chiều để các gia đình và giáo viên nắm bắt chính xác tình hình học tập của học sinh, từ đó có sự điều chỉnh cách thức phối hợp, phương pháp giáo dục sao cho kết quả học tập của học trò được tốt nhất.

Một hiệu trưởng trường phổ thông tôi tiếp xúc gần đây đã nói: Tôi không quá lo lắng về chất lượng việc học hay điểm số của học sinh giai đoạn học trực tuyến hiện nay. Điều làm tôi lo lắng là làm sao lấy lại được nền nếp, ý thức và kỷ luật lớp học khi các em quay trở lại trường sau một thời gian nghỉ học quá dài.

Nỗi lo lắng này cũng là nỗi niềm của nhiều giáo viên khác, sẽ được giảm bớt nếu mỗi cha mẹ học sinh đều nỗ lực phối hợp thầy cô hướng dẫn và hỗ trợ học sinh học tập, tuân thủ nội quy, nề nếp ngay khi ở nhà. Và ngay ngày mai, liệu cha mẹ có sẵn sàng nhắc con thức dậy vào 6h30’ (hoặc 7h00) để tập thể dục nhẹ nhàng, ăn sáng và ngồi ngay ngắn vào bàn học?.