Làm từ thiện cũng phải có văn hóa!

Lùm xùm nhất trên những trang báo tuần qua là câu chuyện Hội tụ Hoa hậu VN 2010 trong một chuyến đi từ thiện chẳng giống ai với trị giá… 1,5 triệu đồng. Cộng đồng mạng hè nhau “ném đá” tơi bời các người đẹp, còn những biểu tượng nhan sắc thì ra sức thanh minh tới lui. Việc thiện phải xuất phát từ tâm, ai cũng hiểu. Nhưng xem ra với những ngôi sao của showbiz, làm từ thiện luôn khó hơn người thường. Bởi hành trang họ phải mang theo, khi đến với những phận đời bất hạnh không chỉ có sự rung động của trái tim, mà còn rất cần một phông nền văn hóa vững chắc.

Người nổi tiếng + từ thiện = hiệu quả xã hội rất lớn

Trong lĩnh vực giải trí, thu nhập của các ngôi sao luôn là niềm mơ ước xa vời của đám đông người bình thường. Nhiều ngôi sao khi đã thành danh muốn tri ân cuộc đời, cám ơn cộng đồng đã ủng hộ sản phẩm văn hóa do họ làm ra. Đi qua những ngày gian khó, đạt tới đỉnh vinh quang cũng là lúc họ nhìn lại và muốn chia sớt với những cảnh đời kém may mắn hơn mình. Từ thiện là phương thức thích hợp nhất để hiện thực hóa ước mong đẹp đẽ đó. 

Ngôi sao có một tầm ảnh hưởng, sức lan tỏa nhất định với số đông người hâm mộ. Bằng tài năng, bằng trái tim mình, “sao” dễ dàng kêu gọi công chúng cùng chung tay góp sức cho hoạt động của các quỹ do chính họ lập ra, dễ thu hút sự cộng hưởng từ nhiều nguồn lực trong xã hội. Để hoạt động thiện nguyện, được tăng theo cấp số nhân, để ngày một có thêm nhiều hoàn cảnh đáng thương được giúp đỡ, đó là điều mà một cá nhân, dù may mắn sở hữu tiềm lực tài chính mạnh cũng khó đủ sức đi đường dài. 

Những thông điệp đầy tính nhân văn, thông qua phát ngôn, hành động thực tế của các đại sứ thiện chí – đa phần là người của công chúng – sẽ tìm được con đường ngắn nhất giúp bắc nhịp cầu hữu hiệu  kết nối những trái tim biết sẻ chia với những địa chỉ cần giúp đỡ. Đó là lý do khiến ngôi sao luôn là sự lựa chọn số một cho những chương trình thiện nguyện, đương nhiên.  

Đó là còn chưa kể tới giá trị tinh thần to lớn mà sự xuất hiện của họ mang lại, cho những hoàn cảnh đáng thương. Được trò chuyện với ngôi sao bằng xương bằng thịt, được nghe họ an ủi, động viên, liều thuốc vô giá ấy sẽ trở thành động lực mạnh mẽ giúp người bất hạnh vượt lên số phận.

Người nổi tiếng luôn “có duyên” với công việc từ thiện vì thế. 

Để từ thiện được nhìn nhận bằng nét đẹp đúng nghĩa – không dễ!

Bạn là người bình thường. Bạn may mắn sở hữu một trái tim nhân hậu. Nó luôn thôi thúc bạn  có mặt trong những hoạt động từ thiện, để “lá lành đùm lá rách”. Bạn, bằng những nỗ lực lặng thầm cố gắng bù đắp phần nào những mất mát, khổ đau cho những phận người kém may mắn mà không mưu cầu bất kỳ một sự trả ơn. Người đời chưa chắc biết đến những việc tốt bạn làm, nhưng bạn có được niềm vui, sự thanh thản trong tâm. Đơn giản chỉ có vậy.

Bạn là người nổi tiếng, là ngôi sao đã – đang và chuẩn bị tỏa sáng trên bầu trời showbiz. Bạn có thu nhập cao, có điều kiện sống đáng mơ ước. Trái tim nghệ sĩ vốn nhạy cảm của bạn luôn thổn thức, khi đối diện với những cảnh đời thương tâm. Và bạn quyết định làm việc thiện. Những chuyến đi ấy không thể lặng lẽ, khi luôn có sự đeo bám rầm rộ của giới truyền thông. Ống kính máy quay, máy ảnh không bỏ sót bất kỳ động thái nào, dù nhỏ nhất của các ngôi sao tham dự. Bạn ăn mặc ra sao, dùng phụ kiện gì, chia sẻ sự đồng cảm thế nào, với động cơ cao đẹp hay thực dụng…? Tất cả sẽ ngay lập tức ngập tràn trên các trang báo chính thống, trong các blog cùng những mạng xã hội đình đám.

Và làn sóng mổ xẻ của dư luận bắt đầu. Thời buổi giá trị thật - giả, thực tài – bất tài lẫn lộn, những bàn tay PR phù thủy gây nhiễu loạn thông tin đang khuynh đảo thế giới giải trí, công chúng thường chọn  thái độ cẩn trọng, “thà nghi nhầm còn hơn bỏ sót”. Rằng điểm xuất phát của hoạt động từ thiện ấy là do thiện tâm hay PR, phục vụ tham vọng đánh bóng hay muốn hâm nóng lại tên tuổi đang nhiều phần nguội lạnh? Rằng nụ cười, rằng trang phục, rằng bộ móng tay, rằng mái tóc nhuộm, rằng  cặp kính mát hàng hiệu bạn mang trên mình … sao thật lố bịch trong hoàn cảnh ấy, trước những phận người kém may mắn ấy….

Bạn xắn quần lội nước lụt trao quà, họ bảo: đang diễn đấy, nước rút hết rồi còn bày đặt làm ra vẻ vất vả. Bạn tươi cười nhìn thẳng vào ống kính khi vừa nhổ cỏ, cuốc đất vừa bế ẵm những đứa trẻ tật nguyền, họ bình luận, biết ngay mà, chỉ lo làm dáng chụp hình cho đẹp. Bạn ăn mặc sành điệu, trưng diện toàn đồ hàng hiệu, son phấn sửa soạn tưng bừng, dân tình bĩu môi, lóng lánh như đi dạ hội ấy, nhìn thì biết yêu thương dân nghèo nỗi gì… Bạn trót rơi vào ma trận scandal “lình sình” (như cuộc Hội tụ Hoa hậu VN 2010 kể trên), khi BTC dẫn theo cả đội quân đến ăn cơm với tiền chợ 1,5 triệu và khiến nhiều đứa trẻ đành úp mì tôm ăn tạm đỡ đói lòng,  người ta bĩu môi, “ngược cảnh lá rách đùm lá lành. Hoa hậu đi từ thiện cho trẻ mồ côi hay ngược lại?” 

Không có lửa làm sao có khói?

Tôi chắc nhiều người nổi tiếng sẽ “kêu trời”, sau khi đọc những bài viết, những lời bình luận và ý kiến phản hồi  mang nội dung “sốc” kiểu đó. “Có tấm lòng, có tiền bạc, có nhã ý chia sẻ mà công chúng vẫn không để yên. Chẳng hiểu họ còn muốn gì nữa?” – một ca sĩ tuổi teen bị dội khá nhiều gáo nước lạnh ngay lần đầu mon men từ thiện đã bực bội chia sẻ với tôi như thế.  Là người theo sát chuyến đi ấy, tôi hiểu rất rõ lý do. Đối tượng đoàn đến thăm là viện dưỡng lão, là làng trẻ em khuyết tật. Chiếc áo hai dây lồ lộ gần hết vòng một khiêu khích, gương mặt trang điểm kỹ lưỡng đến từng milimet cùng chiếc váy ngắn khoe đôi chân dài miên man thượng trên đôi giày cao gót 11 phân của cô – những điểm cộng trong chiến dịch tấn công thị trường showbiz đã trở thành dấu trừ trong con mắt cư dân mạng khó tính. Đẹp thì phô ra, nhưng ở trường hợp này, nói như một đồng nghiệp của tôi, “người ta thấy ngại ngần, khi không hiểu cái đang rộng mở ở đây là tấm lòng hay xống áo?”

HHVN Mai Phương Thúy đã trở thành một người đẹp nhân ái, khi hoạt động từ thiện của cô phủ sóng dày đặc suốt những năm tháng “hậu đăng quang”. Vậy mà chỉ một lần trót  “diễn”, khi  trưng ra gương mặt trang điểm lòe loẹt, mang chuỗi hạt to đùng trên tấm áo bà ba màu xanh “lệch tông” khi ở bên một bà má gầy gò ốm yếu sau vụ sập nhịp dẫn cầu Cần Thơ, Thúy đã phải hứng chịu vô khối búa rìu dư luận không đáng có. Đó là còn chưa kể tới những luồng dư luận trái chiều, không thiếu cả những bức xúc, phẫn nộ khi nghe người đẹp bật mí ý tưởng thực hiện một bộ ảnh  nude  để lấy tiền làm việc thiện, “lấy chiêu bài từ thiện để khoe thân, cô hoa hậu này có còn biết ngượng không đấy?”

Gây bức xúc lớn với cư dân mạng  còn có sự kiện liên quan tới hai nhan sắc đang đương vị, là chiếc áo trong suốt nhìn thấu cả nội y của Hoa hậu Thế giới người Việt Diễm Hương, là nụ cười làm dáng gây phản cảm giữa vài ba gương mặt ủ rũ, lo buồn xung quanh của Hoa hậu VN Ngọc Hân ngay giữa những vùng tâm lũ miền Trung năm ngoái.

Xa hơn nữa có Hoa khôi thời trang Ngọc Quyên khoe chiếc đầm không thể ngắn hơn trong chuyến thăm một trường THCS, Hoa hậu nhân ái Chung Thục Quyên tặng quà cậu bé có mẹ bị ung thư giai đoạn cuối bằng bàn tay có bộ móng sơn đen sì. Rồi ca sĩ Thủy Tiên phô ra bộ móng tay đỏ chót cùng cả đống hàng hiệu “mắc” trên người khi tới Trung tâm bảo trợ xã hội Đà Nẵng. “Thảm họa V- Pop” Vĩnh Thuyên Kim tóc nhuộm, kính đen kinh dị đi thăm nom các cụ già. Ca sĩ Lương Bằng Quang làm từ thiện trong vòng vây chín vệ sĩ sát khí đằng đằng.  Các giọng ca nổi tiếng đến tận giường bệnh thăm hỏi người già – trẻ nhỏ và sẵn sàng “hát vo” phục vụ những khán giả đặc biệt với cặp kính “mật thám” đen sì  … Và chắc dư luận cũng chưa quên giọng ca Ngọc Sơn, với những quả bom dội liên hồi gây choáng (có đoàn mô tô hộ tống đi từ thiện, “phát chẩn” lương thực tại tư gia gây tắc đường, tuyên bố bán đấu giá căn nhà 5 triệu đô rồi đòi hiến xác làm từ thiện, tham gia đêm nhạc Vì đồng bào miền Trung bằng bộ đồ da báo và cả áo hai dây….).

Rồi còn nhiều, rất nhiều những ngôi sao, phần đa đang lập lòe chờ tỏa sáng đã dùng tấm áo từ thiện để che chắn những ý đồ chẳng mấy đẹp đẽ bên trong. “Người đẹp A về quê làm từ thiện, anh chị rảnh thì đi cùng đưa tin giúp, sẽ có phong bì hậu tạ” – những tin nhắn với nội dung na ná luôn được gửi tới điện thoại của khá nhiều cây bút chuyên trách mảng hậu trường VHNT. “Biểu diễn phục vụ từ thiện ạ, hay đó, có thù lao không, có báo đài trung ương đưa tin không? Chưa hả, liên lạc với Đài truyền hình đi, có quay hình thì mới làm việc tiếp” là yêu cầu mà lắm “ông bầu” lẫn nhiều “ngôi sao” đưa ra đầu tiên, khi nhận được lời mời tham dự. 

Một tờ báo của ngành Công an mới đây khẳng định như đinh đóng cột, rằng “các chuyến đi từ thiện muốn có sự góp mặt những Hoa hậu đẹp xinh thì nhà tài trợ phải trả thêm cát xê”. Tờ báo này thậm chí còn mạnh miệng:  “Nghề tay trái của Hoa hậu hiện nay không phải làm người mẫu ảnh, không phải trở thành diễn viên hay vedette trên sàn catwalk…mà là làm từ thiện”.

Có thực tế đó vì hầu hết các chương trình từ thiện luôn rất cần “sao”. Bởi nhà tài trợ chỉ đạt mục đích quảng cáo, PR thương hiệu khi có lực hút rất mạnh với giới truyền thông từ những gương mặt đang nổi đình đám.  Ngược lại, “sao” thường khá mặn mà với chương trình, bởi có cơ hội quảng bá hình ảnh và nét đẹp nội tâm từ bên trong. Trong mối quan hệ hữu cơ đó, cả hai cùng có lợi.

Nhưng tệ tới mức chỉ có mặt để trao những món quà do nhà tài trợ chuẩn bị sẵn, lúc biểu diễn phục vụ đối tượng khán giả đặc biệt ấy lại hát nhép rồi cười xòa, “chẳng ai phát hiện ra đâu”, nhiều ca sĩ trẻ đã tự đánh mất hình ảnh mình dày công gây dựng bao lâu, “kiếm củi ba năm thiêu rụi một giờ”.

Cũng phải nhắc lại vụ xù tiền từ thiện đầy tai tiếng sau sự kiện đấu giá bộ tứ linh “rởm” trong đêm Hoa hậu Trái đất cùng doanh nhân hướng về miền Trung, với sự góp mặt của các cựu – đương kim Hoa hậu như Mai Phương Thúy – Ngọc Hân. Cũng cần nhắc thêm khoản tiền 270 triệu mà các ca sĩ góp mặt trong Singer’s Day 2007 hứa hẹn cùng sở LĐ – TB& XH Khánh Hòa nhưng mãi gần năm sau vẫn chưa hề tới đích. Cũng lại Singer’s Day - Ngày hội nối vòng tay lớn 2010 dự kiến sẽ hỗ trợ xóa hơn 2.000 căn nhà tạm cho dân nghèo nhưng sau một thời gian dài, chưa có căn nhà nào được xây dựng bởi hàng loạt doanh nghiệp từng đăng ký gây quỹ Vì người nghèo hơn chục tỉ đồng, sau đêm nhạc nhất quyết không chịu “mở hầu bao”. Từ tấm lòng (nếu được thực hiện hời hợt hoặc đuổi theo những chiêu thức lăng xê kém tử tế), người nổi tiếng rất dễ trở thành kẻ tội đồ trong con mắt công chúng, hoặc bị mạt sát – khi lời nói không đi cùng việc làm, hoặc trở thành công cụ cho những doanh nghiệp cần “dựa hơi” lợi dụng tên tuổi để “đánh bóng mạ kền”. 

Từ thiện cũng cần có văn hóa

“Của cho không bằng cách cho”, làm thế nào để sau mỗi  chuyến đi, ngôi sao thêm lấp lánh vẻ đẹp nhân cách trong con mắt khán giả. Khó, nhưng không đến nỗi bất khả thi, nếu mỗi người của công chúng biết tự trang bị và dần hoàn thiện cho mình một tấm phông văn hóa đầy đặn.

Mai Phương Thúy, sau hai lần sơ sẩy kể trên đã kịp hoàn thiện hình ảnh người đẹp nhân ái của mình. Chị đã trở thành đại sứ thiện chí cho nhiều chương trình mang ý nghĩa nhân văn cao cả, ví dụ như Quỹ Ngày mai tươi sáng hỗ trợ cho bệnh nhân ung thư nghèo. Ăn mặc giản dị, mặt mộc, phong thái thân thiện, gần gũi, giờ thì chắc chẳng  ai – dù khó tính đến đâu có thể chê trách nổi chị điều gì.  “Nếu cho đi mà còn băn khoăn sự nhận lại thì sự cho đi ấy trở nên khiên cưỡng và người nhận cũng sẽ cảm nhận được. Đó là điều tối kỵ trong các hoạt động mang tính nhạy cảm như từ thiện” – Thúy đã nghiệm ra điều đó, sau những tháng năm rong ruổi hành trình từ trái tim kết nối với trái tim. 

Với giới ca sĩ, Mỹ Tâm là cái tên được cư dân mạng dành nhiều thiện cảm nhất trong nỗ lực chia sẻ cộng đồng. Quỹ Mỹ Tâm Foundation đã giúp nhiều trẻ nghèo hiếu học được nối dài ước mơ cắp sách. Những khoảng thời gian “đột ngột mất tích” của “họa mi tóc nâu” cũng là lúc chị lặng lẽ tới các tỉnh vùng sâu vùng xa, âm thầm mang tấm lòng và giọng hát của mình đến với người nghèo. Không báo đài rinh rang, không nề hà vất vả để đến với những địa bàn xa xôi cách trở, cách thể hiện tình yêu thương của chị thật đáng trân trọng. Nhất là khi đặt cạnh những chuyến đi ì xèo quảng bá, địa điểm xa nhất cũng chỉ cách trung tâm thành phố cỡ vài chục km mà khá nhiều đồng nghiệp tại TP.HCM của chị “khôn ngoan” chọn  lựa. Giọng ca Vút bay chia sẻ: “Tôi đã không kìm được nước mắt khi một ông lão cứ nắm chặt tay tôi, khóc và cảm ơn. Tôi cảm nhận được rằng, sự giúp đỡ của mình rất nhỏ nhưng đã mang nhiều niềm vui đến cho mọi người và ngược lại, chính họ cũng mang đến cho tôi niềm hạnh phúc  lớn” - Mỹ Tâm trải lòng.

Tuy không tham gia với tần suất dày đặc như Mai Phương Thúy, HHTGNV Ngô Phương Lan luôn để lại hình ảnh đẹp một cách chuẩn mực trong những hoạt động từ thiện có chị góp mặt. Gương mặt “trời cho” dịu dàng, phúc hậu, phong cách hòa đồng, dễ gần, trang phục giản dị mà vẫn sang trọng, quyến rũ. Thêm cách cư xử, nói năng phù hợp với từng đối tượng – vốn rất nhạy cảm với hoàn cảnh kém may mắn của bản thân, chị luôn khiến những người đã gặp thấy ấm lòng. “Do thời gian ở VN có hạn nên tôi chú trọng vào các hoạt động từ thiện, trong thời gian tới đó vẫn tiếp tục là ưu tiên hàng đầu. Bởi có đi nhiều mới thấy xã hội ta còn có nhiều người đang cần sự chia sẻ và giúp đỡ. Nếu làm được gì thì mình nên cố gắng và quan trọng là hiệu quả đến với những người cần giúp đỡ, để họ còn có thể nuôi dưỡng niềm tin vào một xã hội tốt đẹp. Làm từ thiện thì cần gì phải ồn ào”.

Còn rất, rất nhiều những cái tên đã – đang nhiệt thành đến với công tác từ thiện. Như diễn viên Việt Trinh, “xoa dịu nỗi đau của mọi người để tìm cho mình sự thanh thản trong tâm hồn”. Như “lão bà” – diễn viên Thu An, ngày còn sống, dù tuổi cao sức yếu vẫn chưa một lần chịu ở nhà, khi nghe tin đâu đó có đoàn từ thiện chuẩn bị khởi hành….

Những điểm sáng của lòng nhân ái mà tôi vừa thử liệt kê, tuy nổi tiếng nhưng đều chưa thể đứng vào hàng ngũ đại gia giàu có. Nhưng họ được công chúng ghi nhận, yêu mến nhờ đến với hoạt động này bởi sự mách bảo của chính con tim, cho đi mà không mưu cầu nhận lại. Và những nghĩa cử. cả về tinh thần và vật chất ấy được họ trân trọng trao tặng bằng một phong cách rất văn hóa, nhân bản. Hơn ai hết, họ hiểu, như người đẹp Ngô Phương Lan từng chia sẻ,  “tiền bạc rất quan trọng trong cuộc sống, nhưng đó không phải là tất cả. Bởi vậy, sẽ có những người kiếm được nhiều tiền nhưng chưa chắc đã hạnh phúc, hoặc có những người thật hạnh phúc mặc dù không kiếm được tiền. Đối với tôi, hạnh phúc không đơn thuần đo đếm từ những giá trị vật chất, mà hạnh phúc là khi người ta có thể làm những công việc mà mình yêu thích, ngoài ra còn mang lại niềm vui và hạnh phúc đến cho những người sống xung quanh mình”.

Để đạt tới điều giản dị ấy, chỉ cái tâm thôi chưa đủ, còn phải có văn hóa từ thiện nữa. Bởi nếu thiếu nó, ngôi sao sẽ có cơ đóng góp thêm cho đời những “thảm họa từ thiện” không mong muốn, khi “nhiệt tình + thiếu hiểu biết = phá hoại”. Chẳng ai muốn rơi vào tình huống tréo ngoe ấy, người nổi tiếng, dĩ nhiên, lại càng không.

Hồ Cúc Phương