EVN thua lỗ liên tục, giá điện có tăng?

Các yếu tố tác động đến đầu vào của ngành điện như giá nhiên liệu cho sản xuất điện (than, khí LNG) tăng vọt từ đầu năm làm tăng chi phí mua điện, tỷ giá USD tăng cao đã gây áp lực lên ngành điện, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) sẽ tiếp tục thua lỗ nếu giữ nguyên giá hiện nay.

Lỗ hơn 64.000 tỷ đồng

Thông tin từ EVN cho biết, trước bối cảnh khó khăn hiện nay khi giá nhiên liệu đầu vào sản xuất điện tăng đột biến làm cho chi phí sản xuất điện và mua điện của EVN tăng rất cao, nếu căn cứ theo kế hoạch vận hành hệ thống điện đã được Bộ Công Thương phê duyệt từ đầu năm thì kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh năm 2022 của EVN có thể lỗ lên tới 64.805 tỷ đồng.

Hai tổng công ty điện lực miền Bắc và điện lực miền Nam trực thuộc tập đoàn cũng đều ghi nhận mức lỗ hàng nghìn tỷ đồng.

Để giảm chi phí, EVN đã phải tiết kiệm 10% các chi phí thường xuyên; cắt giảm 20 - 30% chi phí sửa chữa tài sản cố định; tạm chi lương cho CBCNV bằng 80% mức lương bình quân năm 2020... Theo tính toán, tổng các giải pháp giảm lỗ nêu trên đạt khoảng 33.445 tỷ đồng, tuy nhiên vẫn không thể bù đắp được chi phí mua điện đầu vào tăng quá lớn, kết quả sản xuất kinh doanh 10 tháng năm 2022 của công ty mẹ EVN lỗ khoảng 15.758 tỷ đồng dự kiến ước cả năm 2022 có thể lỗ ở mức khoảng 31.360 tỷ đồng.

Theo EVN, dự báo mới nhất của các tổ chức quốc tế, khả năng giá nhiên liệu thế giới năm 2023 chưa có xu hướng giảm xuống ở mức bình quân năm 2021, tỷ giá ngoại tệ USD tăng, đồng thời tỷ trọng các nguồn điện có giá thành rẻ (như thủy điện) có xu hướng giảm và tăng tỷ trọng các nguồn điện có giá bán cao. Do đó dự kiến năm 2023, EVN vẫn tiếp tục gặp rất nhiều khó khăn về sản xuất kinh doanh và cân bằng tài chính. 

Lý giải kỹ hơn về những khó khăn lớn nhất trong thời gian còn lại của năm 2022 và những năm tới, EVN nhấn mạnh việc không cân đối được dòng tiền để thanh toán chi phí mua điện cho các đơn vị phát điện, ảnh hưởng đến khả năng hoạt động liên tục của các nhà máy điện và do đó ảnh hưởng đến việc đảm bảo cung cấp điện.

Ngoài ra, chi phí sửa chữa lớn đã phải cắt giảm và tiếp tục bị cắt giảm sẽ ảnh hưởng lớn đến công tác an toàn vận hành hệ thống điện của các năm tiếp theo. 

Áp lực tăng giá điện

Thông tin về tình hình sản xuất kinh doanh 10 tháng đầu năm không khả quan của EVN khi ghi nhận mức lỗ hàng chục nghìn tỷ đồng đã dần làm rõ nét áp lực tăng giá điện trong thời gian tới. Bởi theo EVN, nếu tiếp tục giữ mức giá điện như hiện tại, EVN không cân đối được dòng tiền và dự kiến tiếp tục kéo dài tình trạng thua lỗ.

Trước đó, Bộ Công Thương đã có đề xuất cho EVN được quyết định điều chỉnh tăng giá bán lẻ điện trong trường hợp giá bán lẻ điện bình quân tính toán tăng từ 1% đến dưới 5%. 

Trường hợp khi chi phí đầu vào tăng dẫn đến phải điều chỉnh tăng giá bán lẻ điện bình quân từ 5% trở lên thì EVN phải lập hồ sơ báo cáo. Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính và Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp kiểm tra, rà soát và có ý kiến thì EVN được điều chỉnh tăng giá điện.

Với trường hợp tăng từ 10% trở lên so với giá bán lẻ điện bình quân hiện hành hoặc ngoài khung giá hoặc ảnh hưởng đến tình hình kinh tế vĩ mô, Bộ Công Thương báo cáo Ban Chỉ đạo điều hành giá cho ý kiến trước khi báo cáo Thủ tướng cho ý kiến cuối cùng về việc điều chỉnh giá điện để EVN thực hiện.

Ngoài ra, khi các thông số đầu vào biến động làm giá bán lẻ điện bình quân giảm so với giá bán lẻ điện bình quân hiện hành thì giá bán lẻ điện bình quân được điều chỉnh giảm. Và ngược lại, khi các thông số đầu vào biến động làm giá bán lẻ điện bình quân tăng từ 1% trở lên so với giá bán lẻ điện bình quân hiện hành thì giá bán lẻ điện bình quân được điều chỉnh tăng. Quy định này thay đổi so với cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện tại quyết định 24/2017, khi quy định thông số đầu vào tăng 3% thì giá điện mới tăng.

Nhận định về dự thảo mới, nhiều chuyên gia cho rằng đây là sự mở rộng thẩm quyền tương đối lớn dành cho EVN. Và ứng trong bối cảnh khó khăn hiện nay, rất có thể EVN sẽ đề xuất tăng giá điện để kiềm chế thua lỗ.

TS Nguyễn Hồng Minh, nguyên trưởng khoa Đầu tư, trường Đại học Kinh tế Quốc dân, phân tích: Hiện nay chi phí của ngành điện rất cao. Với giá bán lẻ điện bình quân ở mức 1.864 đồng/kWh, tức là dưới 2.000 đồng/kWh, chắc chắn ngành điện đang phải bù lỗ. Nếu không muốn phải bù lỗ hoặc tiếp tục thua lỗ thì đương nhiên phải tính đúng, tính đủ giá, vì thế ngành điện rất có thể đề xuất chính sách điều chỉnh giá điện phù hợp.

Có nên tăng giá điện?

TS Hồng Minh cho rằng, trước khi tăng giá điện, phải tính đến phương án lạm phát, vì điện chiếm tỷ trọng tương đối nhiều trong cả sản xuất, tiêu dùng cũng như đời sống, sinh hoạt của người dân.

“Giá điện tăng sẽ kéo theo một loạt hàng hóa, dịch vụ khác tăng theo. Do vậy cần phải đánh giá thận trọng việc nếu tăng giá điện thì bức tranh chung của nền kinh tế sẽ thế nào. Ngay cả việc tăng ở mức nào, tăng bao nhiêu % cũng cần phải tính toán kỹ, được các bộ ngành chức năng cho phép chứ không thể để ngành điện tự ý tăng, nhằm tránh tình trạng đã độc quyền, lại tự ý tăng giá mà không tính toán đến các chi phí khác sẽ dẫn đến nhiễu loạn thị trường điện, ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô”, TS Nguyễn Hồng Minh nói.

PGS- TS Đinh Trọng Thịnh, giảng viên cao cấp Học viện Tài chính cũng cho rằng, việc tăng giá điện hiện nay là nhu cầu tương đối cấp bách đối với tình hình của EVN. "Tuy nhiên, mức tăng giá như thế nào và tăng khi nào là bài toán của cơ quan chức năng để hài hòa lợi ích giữa người dân và doanh nghiệp. Vấn đề này cần tính toán kỹ lưỡng vì tăng giá điện lúc này là vấn đề rất nhạy cảm", ông Thịnh đánh giá.

Cũng theo PGS-TS Đinh Trọng Thịnh, hiện nay lạm phát đang có xu hướng tăng, nhiều doanh nghiệp sản xuất gặp khó khăn do chi phí tăng trong khi đơn hàng bị cắt giảm mạnh. Do đó, tăng giá điện trong bối cảnh này là bài toán khó giải.

"Để phù hợp với tình hình chung, nếu phải tăng giá điện thì EVN và cơ quan chức năng cần cân nhắc mức độ tăng vừa phải. Đồng thời nên xem xét giãn thời gian tăng giá, khi sản xuất bắt đầu đi vào ổn định...", PGS-TS Đinh Trọng Thịnh nêu quan điểm.

Ngoài ra, theo ông Thịnh, vẫn còn nhiều ý kiến thắc mắc về chi phí cấu thành giá điện, do đó doanh nghiệp cần phải công khai, minh bạch, có sự giám sát của cơ quan chức năng.