Xã Hương Ngải (huyện Thạch Thất, Hà Nội) không chỉ được biết đến với Quán Nghinh Hương đầu xã mà còn gây sự chú ý với khách thập phương bởi những xóm thôn cổ cùng tên gọi mộc mạc còn lưu truyền đến bây giờ như Đồng Ngò, Bảy Ngoẹo, Mả Lách... Trong số đó, xóm Bảy Ngoẹo khiến nhiều ấn tượng với những kiến trúc độc đáo "có một không hai".
Khi được hỏi về xóm "Bảy Ngoẹo", rất ít ai biết cái tên đó có từ bao giờ nhưng người địa phương nếu được hỏi đều chỉ đường cho du khách về thôn 4. Đi dọc con đường nhựa chạy qua xã, xen kẽ những ngôi nhà mặt phố, cửa hàng là một lối nhỏ vào xóm Bảy Ngoẹo.
Xóm có rất nhiều ngách nhỏ, tỏa ra các hướng, khiến người lạ đi vào đây khó mà tìm thấy đường ra.
Cụ bà 85 tuổi vừa nhai trầu vừa kể câu chuyện thú vị về xóm được lưu truyền đến tận bây giờ: "Hồi kháng chiến chống Pháp, lính Tây vào làng bị lạc. Hai tên lính rẽ đi rẽ lại, tưởng ra khỏi làng lại đâm ra đồng, loanh quanh mãi không thoát được còn phải van xin dân làng đưa về cổng vào".
Xen lẫn những ngã rẽ trong Thôn 4, du khách vẫn có thể bắt gặp nhiều ngồi nhà cổ với những cánh cổng, bức tường đá ong mang đặc trưng của kiến trúc xóm quê Xứ Đoài. Khi hỏi về ngồi nhà cổ nhất làng, chúng tôi được chỉ tới nhà cụ Phí Đình Thụ, nguyên là bộ đội về hưu. Năm nay cụ Thụ đã 90 tuổi.
Cụ Đình Thụ (ngồi bên phải) chia sẻ: "Thời trước thì không rõ nhưng trên mảnh đất này khi lớn lên tôi đã được ở trong căn nhà này rồi".
Cụ Thụ vừa chia sẻ: "Tôi là cháu 5 đời của Phó Bảng Phí Công Huy Đinh".
Nét cổ kính không chỉ hiện hữu khi vào nhà mà ngay từ cổng vào, nhà cụ Thụ vẫn giữ được nét riêng biệt, độc đáo.
Cửa nhà với thiết kế tay nắm then cổng độc đáo.
Các cổng nhà trong xóm Bảy Ngoẹo đều được xây dựng theo kiến trúc kiểu mái vòm hoặc vuông, có mái che, hai bên tường có bờ, cánh rất vững chãi.
Ở một lối rẽ khác gần nhà cụ Thụ, ai cũng bị thu hút bởi bức tường đá ong với cổng mái vòm thấp đặc trưng, người bình thường đi vào phải cúi đầu mới có thể đi qua.
Tò mò về thiết kế của cổng nhà, PV được ông Nguyễn Hữu Xiêu - chủ nhà chia sẻ: "Đây là nét văn hóa từ xưa của người dân xóm này, khách khi vào nhà là phải cúi đầu hay còn gọi là bái môn để thể hiện sự kính trọng đối với chủ nhà".
Ở ngoài cổng, gia đìnhh ông Xiêu vẫn giữ lại những chiếc cối đá mà ngày xưa các gia đình khá giả dùng để đập lúa giã gạo.
Một phiến đá kê cột gỗ nhà cổ, ông Xiêu vẫn giữ lại làm kỷ niệm cho gia đình.
Nét cổ kính ở xóm Bảy Ngoẹo không chỉ được giữ lại qua những lối kiến trúc của nhà cửa mà đâu đó những cụ ông, cụ bà vẫn còn giữ lối sinh hoạt từ trước kia như việc ông Xiêu sử dụng bàn tính. Ông chia sẻ bàn tính được ông sử dụng thành thạo từ ngày còn làm tài vụ cho nông trường bò Ba Vì, sau khi có máy tính hiện đại hơn ông vẫn giữ thói quen này. Ông có thể làm phép tính lên tới hàng triệu mà vẫn cho ra kết quả chính xác.
Do nhà cổ xuống cấp, một số gia đình nơi đây phải xây nhà mới nhưng vẫn cố gắng phục dựng lại phần nào nhà dáng cổ ba gian hai trái như xưa, để lưu giữ hoài niệm cho thế hệ sau và cũng để cho con cháu đi về thờ cúng tổ tiên.
Bình luận