Đại án VNCB và mục tiêu thu hồi tiền chiếm đoạt

Phạm Công Danh lợi dụng chức vụ, quyền hạn rút ra từ VNCB và vay của 3 Ngân hàng khác hơn 18.000 tỷ đồng sử dụng cho mục đích cá nhân.

Đã có ý kiến cho rằng hành vi của Phạm Công Danh là “chiếm đoạt tài sản” chứ không phải cố ý làm trái hoặc vi phạm quy định về cho vay “gây thiệt hại” cho VNCB. Tòa án nhân dân TP.HCM đã quyết định thu hồi hơn 6.800 tỷ đồng được xác định có nguồn gốc từ hành vi cố ý làm trái và vi phạm quy định về cho vay của Phạm Công Danh.

Về vấn đề này, nhiều luật sư đã nêu quan điểm khoa học pháp lý trước phiên xử phúc thẩm sắp tới.

Làm sao để thu hồi?

Theo luật sư Hoàng Đôn Hùng, Đoàn Luật sư TP.HCM, chiếm đoạt tài sản là biến tài sản của người khác thành tài sản của mình bằng những hành vi trái pháp luật. Gây thiệt hại là hành vi trái pháp luật làm mất tài sản, giảm giá trị tài sản của người khác nhưng không có tính chất chiếm đoạt.

Tùy từng hành vi và các yếu tố khác mà tội danh được xác định tương ứng theo quy định của pháp luật nhưng nhóm tội chiếm đoạt và gây thiệt hại là hai nhóm tội khác biệt. Ngoài trách nhiệm của chính người phạm tội bằng tài sản của mình, do sự khác biệt về tính chất giữa hai nhóm tội này nên việc thu hồi tiền khắc phục hậu quả từng nhóm tội cũng khác nhau.

Với hành vi chiếm đoạt, pháp luật có quy định về việc thu hồi tài sản do phạm tội mà có, tiền chiếm đoạt dùng mua nhà thì sẽ thu hồi nhà, tiền chiếm đoạt mua xe thì sẽ thu hồi xe, tài sản tẩu tán nhờ người khác đứng tên cũng bị thu hồi (như vụ án Giang Kim Đạt)…

Ông Hùng cho rằng, với hành vi gây thiệt hại, chỉ có thể khắc phục thiệt hại bằng tài sản của chính người phạm tội, việc thu hồi tài sản do phạm tội mà có không đặt ra vì không có hành vi chiếm đoạt, tài sản được xác định thiệt hại đã bị đã bị mất hoặc giảm giá trị do hành vi phạm tội. Cũng không thể truy thu số tiền từ các giao dịch mà người phạm tội đã thực hiện nếu các giao dịch này hợp pháp.

Tài sản và giao dịch hợp pháp

Luật sư Hoàng Đôn Hùng khẳng định một người không thể bị tước bỏ quyền sở hữu tài sản của mình nếu không có những căn cứ pháp lý xác định người đó vi phạm pháp luật, phải chịu trách nhiệm về tài sản.

Ông Hùng ví dụ thực tế tiền bị chiếm đoạt, tiền trong các vụ án “gây thiệt hại” có thể được dùng để ăn phở, nhậu nhẹt, du lịch, mua tài sản, trả nợ vay … Người bán phở nhận tiền phở từ người phạm tội thì phải trả tiền bánh phở, trả tiền điện, trả tiền nhà, tiền công nhân viên, tiền thuế … Giao dịch mua bán phở là giao dịch hợp pháp, cơ quan pháp luật không thể thu hồi tiền từ người bán phở để khắc phục hậu quả của kẻ phạm tội là người ăn phở.

Nếu thu hồi tiền từ người bán phở, thì người bán phở sẽ bị mất tài sản mặc dù không có không có vi phạm, không có lỗi. Người bán phở vô tình phải chịu thiệt hại.

Trong các vụ án vi phạm quy định về cho vay, khi ngân hàng cho vay trái pháp luật, bị thiệt hại do không thu hồi được tiền vay, khách hàng đã sử dụng tiền vay để đóng thuế, trả lương, mua sắm tài sản cố định, trả nợ… thì không thể thu hồi tiền thuế đã đóng cho Nhà nước, tiền lương đã trả cho người lao động, tiền mua tài sản cố định đã trả cho người bán, tiền nợ đã trả cho chủ nợ … Tiền vay thiệt hại trong trường hợp này chỉ có thể thu hồi từ tài sản bảo đảm cho khoản vay, tài sản khác của người vay và từ việc bồi thường của những người phạm tội.

Chủ trương của Đảng và Nhà nước trong các vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng là thu hồi tiền, khắc phục tối đa thiệt hại từ tài sản bị chiếm đoạt, từ tài sản của người phạm tội, tránh tẩu tán tài sản, chứ không phải là chủ trương khắc phục hậu quả từ các giao dịch hợp pháp.

Bảo vệ sự ổn định của giao dịch

Trong các trường hợp đã nêu trên, Bộ Luật Dân sự có quy định bảo vệ quyền lợi của người thứ 3 trong các giao dịch hợp pháp (ngay tình), theo đó thì các giao dịch này vẫn được thừa nhận, bên thứ 3 không phải trả lại các tài sản đã nhận nếu giao dịch là hợp pháp.

Ông Hùng khẳng định, quy định này nhằm bảo vệ sự ổn định của các giao dịch dân sự, của môi trường kinh doanh. Nếu không có các quy định này, bất cứ lúc nào người bán phở cũng có thể phải nộp lại tiền bán phở do có nguồn gốc bị chiếm đoạt, người dân bán nhà sau khi sang tên nhà cũng phải nộp lại tiền do có nguồn gốc tội phạm…

Nếu không có các quy định này, các ngân hàng thu nợ vay, trả lại tài sản thế chấp cho khách hàng vẫn có thể bị thu hồi số tiền đã thu nợ do tiền có nguồn gốc tội phạm. Cá nhân A trả tiền cho cá nhân B, B trả tiền cho C, C dùng tiền trả cho D… , nếu xác định tiền có nguồn gốc tội phạm mà thu hồi, không tính đến yếu tố ngay tình thì các giao dịch sẽ rối loạn.

Video: Những điểm vô lý trong vụ 26 tỷ của khách hàng ngân hàng bốc hơi