Công nghiệp vũ khí Đông Âu bùng nổ trong xung đột ở Ukraine

Các đồng minh cung cấp vũ khí và thiết bị quân sự cho Kiev từ khi Nga bắt đầu “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở nước này vào ngày 24/2. Điều đó khiến kho vũ khí của chính họ cạn kiệt.

Trong khoảng thời gian tính đến ngày 3/10, Mỹ và Anh là các nước cam kết viện trợ quân sự trực tiếp lớn nhất cho Ukraine, theo Viện theo dõi Kinh tế Thế giới Kiel. Ngoài ra Ba Lan ở vị trí thứ ba và Cộng hòa Séc thứ chín.

Trong khi đó, vẫn cảnh giác với Nga, một số quốc gia thuộc Hiệp ước Warsaw trước đây coi việc giúp đỡ Ukraine là vấn đề liên quan đến an ninh khu vực.

Nhưng các quan chức chính phủ, công ty cũng như các nhà phân tích nói với Reuters rằng cuộc xung đột cũng mang đến những cơ hội mới cho ngành công nghiệp vũ khí.

Tăng sản xuất để đáp ứng nhu cầu mới

"Tính đến thực tế cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine và thái độ rõ ràng của nhiều quốc gia trong việc tăng chi tiêu ngân sách quốc phòng, thị trường mới (về vũ khí) có cơ hội thực sự và có thể tăng doanh thu xuất khẩu trong những năm tới”, ông Sebastian Chwalek, Giám đốc điều hành PGZ của Ba Lan nói.

PGZ thuộc sở hữu nhà nước, kiểm soát hơn 50 công ty sản xuất vũ khí và đạn dược - từ xe vận chuyển bọc thép đến hệ thống máy bay không người lái - và nắm giữ cổ phần hàng chục công ty khác.

Chwalek nói với Reuters rằng họ hiện có kế hoạch đầu tư tới 8 tỷ zloty (1,8 tỷ USD) trong thập kỷ tới, cao hơn gấp đôi so với mục tiêu trước chiến sự. Khoản đầu tư sẽ đổ vào các dự án bao gồm các cơ sở sản xuất mới nằm cách xa biên giới với Belarus - đồng minh của Nga vì lý do an ninh, ông nói.

Các nhà sản xuất khác cũng đang tăng năng lực sản xuất và chạy đua để thuê công nhân, theo các công ty và quan chức chính phủ từ Ba Lan, Slovakia và Cộng hòa Séc.

Ngay sau chiến dịch của Nga, một số quân đội và nhà sản xuất ở Đông Âu bắt đầu đưa ra hết kho vũ khí và đạn dược thời Liên Xô mà người Ukraine đã quen thuộc. Khi những kho dự trữ đó cạn kiệt, các nhà sản xuất tăng cường sản xuất cả thiết bị mẫu cũ và hiện đại để duy trì. 

Chwalek cho biết PGZ sẽ sản xuất 1.000 hệ thống phòng không Piorun manpad di động vào năm 2023, so với 600 vào năm 2022 và 300 đến 350 trong những năm trước. Không phải tất cả đều dành cho Ukraine.

Công ty cũng đã cung cấp hệ thống pháo và súng cối, lựu pháo, áo chống đạn, vũ khí nhỏ và đạn dược cho Ukraine, có khả năng vượt qua mục tiêu doanh thu trước chiến tranh vào năm 2022 là 6,74 tỷ zloty (1,49 tỷ USD).

Ngành công nghiệp lịch sử

Ngành công nghiệp vũ khí của Đông Âu có từ thế kỷ 19, khi Emil Skoda người Séc bắt đầu sản xuất vũ khí cho Đế quốc Áo-Hung.

Các nhà máy khổng lồ ở Tiệp Khắc, nhà sản xuất vũ khí lớn thứ hai của Hiệp ước Warsaw, Ba Lan và các nơi khác trong khu vực đã giúp người dân có việc làm. Khi đó họ sản xuất vũ khí cho các cuộc xung đột Chiến tranh Lạnh.

"Cộng hòa Séc là một trong những cường quốc xuất khẩu vũ khí và chúng tôi có nhân sự, cơ sở vật chất và dây chuyền sản xuất cần thiết để tăng công suất", Đại sứ NATO Jakub Landovsky nói với Reuters.

"Đây là cơ hội tuyệt vời để người Séc gia tăng những gì chúng tôi cần sau khi cung cấp cho người Ukraine những vũ khí cũ từ thời Liên Xô. Điều này có thể cho các quốc gia khác thấy rằng chúng tôi có thể là một đối tác đáng tin cậy trong ngành công nghiệp vũ khí", ông cho biết thêm. 

Siemon Wezeman, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm, nhận định: "Sự sụp đổ của Liên Xô năm 1991 và sự mở rộng của NATO vào khu vực đã thúc đẩy các công ty hiện đại hóa, nhưng họ vẫn có thể nhanh chóng sản xuất những thứ như đạn dược phù hợp với hệ thống của Liên Xô".

Không chỉ là kinh doanh

Christoph Trebesch, giáo sư tại Viện Kiel, cho biết: “Các nước Đông Âu hỗ trợ Ukraine một cách đáng kể. Đồng thời, đây là cơ hội để họ xây dựng ngành công nghiệp sản xuất quân sự của mình”.

Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Séc Tomas Kopecny nói với Reuters rằng Ukraine đã nhận được gần 50 tỷ crown (2,1 tỷ USD) vũ khí và thiết bị từ các công ty của Séc, khoảng 95% trong số đó là qua kênh giao hàng thương mại. Ông cho biết, lượng xuất khẩu vũ khí của Séc năm nay sẽ cao nhất kể từ năm 1989, giúp nhiều công ty trong lĩnh vực này tăng thêm việc làm và năng lực.

Xung đột ở Ukraine, cùng với các cơ hội hỗ trợ vũ khí, mang đến sự thúc đẩy chưa từng thấy trong 30 năm qua với ngành công nghiệp quốc phòng Séc, ông Kopecny nói.

David Hac, giám đốc điều hành tập đoàn STV của Séc, đã vạch ra kế hoạch bổ sung dây chuyền sản xuất đạn cỡ nhỏ mới và cho biết họ đang xem xét mở rộng năng lực sản xuất cỡ nòng lớn. Ông nói, trong một thị trường lao động khan hiếm, công ty cố gắng lôi kéo công nhân từ ngành công nghiệp ô tô.

Doanh số bán hàng quốc phòng đã giúp Tập đoàn Tiệp Khắc, công ty sở hữu các công ty bao gồm Quân đội Excalibur, Xe tải Tatra và Phòng thủ Tatra, tăng gần gấp đôi doanh thu nửa đầu năm so với một năm trước đó, lên 13,8 tỷ crown.

Người phát ngôn Andrej Cirtek nói với Reuters rằng công ty đang tăng cường sản xuất cả đạn cỡ nòng 155mm NATO và 152mm phương Đông, đồng thời tân trang lại các phương tiện chiến đấu bộ binh và xe tăng T-72 thời Liên Xô. Ông cũng cho biết việc cung cấp cho Ukraine không chỉ là một hoạt động kinh doanh.