Cạnh tranh tàu ngầm Trung Quốc - AUKUS khởi đầu cuộc đua mới ở Thái Bình Dương?

Việc Mỹ và Anh thông báo AUKUS và kế hoạch trang bị cho Australia các tàu ngầm tấn công tàng hình, tầm xa chạy bằng năng lượng hạt nhân, rõ ràng đã khiến Trung Quốc phản ứng. Theo các chuyên gia, điều này sẽ chỉ càng khiến Bắc Kinh đẩy nhanh việc xây dựng hạm đội tàu ngầm cũng như lực lượng chống tàu ngầm của mình, để đối phó với liên minh mới.

Ngày 30/9, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh nói động thái này sẽ “không chỉ có tác động sâu rộng đến hệ thống không phổ biến vũ khí hạt nhân quốc tế mà còn mang lại những mối đe dọa thực sự đối với hòa bình và ổn định khu vực”.

Một báo cáo của Lầu Năm Góc năm 2020 cho biết hải quân Trung Quốc có 4 tàu ngầm tên lửa đạn đạo chạy bằng năng lượng hạt nhân (SSBN) Type 094A đang hoạt động, 6 tàu ngầm tấn công chạy bằng năng lượng hạt nhân (SSN) Type 093 và 50 tàu ngầm tấn công chạy bằng động cơ diesel. SSN Type 095 và SSBN Type 096 đang được phát triển. Vào tháng 4/2021, thêm một chiếc Type 094A nữa được đích thân Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đưa vào hoạt động.

Trong khi đó, Australia vận hành 6 tàu ngầm tấn công diesel-điện lớp Collins và đang có kế hoạch mua “ít nhất 8” SSN. Mặc dù các tàu mới phải đến sau năm 2030, hoặc thậm chí trong những năm 2040 mới được đưa vào hoạt động, các bộ trưởng Australia cho biết họ có thể thuê tàu ngầm tấn công từ Mỹ hoặc Anh để sử dụng hoặc huấn luyện như giải pháp trước mắt.

Hải quân Mỹ có lực lượng dưới nước mạnh nhất thế giới, 14 SSBN lớp Ohio và 52 tàu thuộc 3 lớp tàu ngầm tấn công chạy bằng năng lượng hạt nhân - Virginia, Seawolf và Los Angeles. Tất cả các tàu ngầm Mỹ đều chạy bằng năng lượng hạt nhân và nước này luôn có khoảng 24 tàu được triển khai ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Ngoài ra, nếu hải quân Mỹ đạt được mục tiêu đóng quân 60% tàu chiến của mình trong khu vực, thì số tàu được triển khai sẽ lên hơn 31 tàu.

Anh, quốc gia nằm xa Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương nhưng có lực lượng quân sự thường trú tại khu vực, sở hữu 4 SSBN lớp Vanguard, 4 SSN lớp Astute và 4 SSN lớp Trafalgar đang hoạt động, ngoài ra là 3 tàu lớp Astute và 1 SSBN lớp Dreadnought mới đang được chế tạo. Lớp Astute và lớp Virginia nằm trong số những loại tàu Australia có thể mua.

“Trong 18 tháng tới, Australia sẽ làm việc với Vương quốc Anh và Mỹ để kiểm tra toàn diện các yêu cầu làm nền tảng cho việc quản lý hạt nhân", Lực lượng Đặc nhiệm về Tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân mới thành lập của Australia tuyên bố.

Trung Quốc không phải là đối thủ tiềm tàng duy nhất của AUKUS. Ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, nhiều quốc gia quan tâm đến việc lặn sâu xuống biển. Ấn Độ, Triều Tiên và Hàn Quốc cũng đã bắt đầu hoặc có kế hoạch phát triển tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân.

Ngoài ra, theo chuyên gia quân sự Song Zhongping, Mỹ có thể chuyển công nghệ SSN cho Ấn Độ, khi cả Ấn Độ và Mỹ đều là thành viên của QUAD, một khối hợp tác khác mà Mỹ dẫn đầu ở khu vực.

Ấn Độ đã đưa vào biên chế 1 SSBN lớp Arihant, và có kế hoạch đưa vào hoạt động 3 chiếc nữa. Họ cũng vừa trả lại 1 SSN lớp Akula do Nga sản xuất và thuê một chiếc sẽ khác từ năm 2025. Nhật Bản, từ lâu đã tập trung vào sức mạnh dưới nước, có 20 tàu ngầm tấn công diesel-điện đang hoạt động và đang đóng thêm một chiếc nữa.

“Nhật Bản và Ấn Độ đều có khả năng tự đóng tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Và Nhật Bản cũng như Hàn Quốc chỉ cần người Mỹ 'bật đèn xanh'", Song nói.

Vào tháng 1, nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un cho biết Triều Tiên đã hoàn thành thiết kế một tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân có khả năng bắn "vũ khí chiến lược hạt nhân", và quá trình phát triển đang trong "giai đoạn kiểm tra cuối cùng".

Đáp lại, Seoul được cho là đã đàm phán với Washington để có thể đóng tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Họ đã tiến hành thử nghiệm thành công tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm vào đầu tháng 10.

Theo quan điểm phổ biến, vũ khí tốt nhất để chống lại tàu ngầm là tàu ngầm.

Nhưng các nhà quan sát cho biết tàu ngầm rất tốn kém, không chỉ khi mua lại mà còn khi vận hành và bảo trì. Không phải quốc gia nào trong khu vực cũng đủ khả năng hoặc sẵn sàng phát triển tàu ngầm.

Tuy nhiên, khi căng thẳng gia tăng, bị cuốn vào cuộc đua, những nước không đủ khả năng thành lập một hạm đội dưới biển mới, hoặc mở rộng các hạm đội hiện có, có thể sẽ phải tìm giải pháp tác chiến chống tàu ngầm (ASW).

Theo Collin Koh, nhà nghiên cứu từ Trường nghiên cứu quốc tế, Đại học Công nghệ Nanyang, Singapore: “Giải pháp 'rẻ hơn' là đầu tư vào các khả năng đối kháng khác, trong trường hợp này là các phương tiện có khả năng ASW như tàu trên mặt nước, trực thăng và máy bay cánh cố định".

Khi được triển khai, những tàu ngầm này có khả năng tập trung đông đúc ở Biển Đông - tuyến đường thủy chiến lược và đủ sâu cho tàu ngầm, cùng với các lực lượng khác. 

Về cơ bản, các tàu ngầm hầu như "vô hình" khi di chuyển và không nổi lên trừ khi cần thiết. Điều này làm cho các cuộc cạnh tranh dưới nước trở nên nguy hiểm hơn, khi các cơ chế ngăn ngừa hoặc giảm thiểu sự cố dưới nước trong khu vực vẫn chưa được phát triển.

Như vậy, “nguy cơ xảy ra các cuộc đụng độ gần liên quan đến tàu ngầm và lực lượng mặt nước - cũng như các tai nạn như va chạm với tàu khác, bao gồm cả tàu dân sự - sẽ tăng lên tương ứng", chuyên gia nói.