Amip ăn não người: Chưa biết lần tìm từ đầu mối nào

Trao đổi với PV VTC News về vấn đề này, TS. Nguyễn Văn Bình -  Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế cho biết Bộ đang vào cuộc tìm hiểu nguồn gốc, cơ chế tấn công amip ăn não người đối với bệnh nhân đầu tiên tại Việt Nam.

Để tìm hiểu sâu sắc hơn về việc truy tìm nguồn gốc amip ăn não người ở Phú Yên, phóng viên liên hệ với bác sĩ Huỳnh Hồng Quang, Trưởng khoa nghiên cứu lâm sàng và điều trị bệnh nhiệt đới (Viện Sốt rét ký sinh trùng, côn trùng Quy Nhơn).

Amip ăn não dưới kính hiển vi.

Dù tỷ lệ mắc bệnh rất hiếm, nhưng tỷ lệ tử vong do tác nhân này lại rất cao, trong khi thuốc đặc hiệu không phải sẵn có, nên việc khuyến cáo cũng như đưa ra các biện pháp phòng bệnh là quan trọng.

Để làm được điều đó, nếu muốn biết thêm chi tiết về nguồn nhiễm loại amip ăn não gây tử vong cho anh T. các nhà chuyên môn cần tiến hành điều tra một số yếu tố liên quan đến dịch tễ học, thu thập mẫu xét nghiệm và phân tích các chỉ số liên quan tai các vùng có nguy cơ cao nhiễm mầm bệnh xung quanh vùng nước mà anh T. đã từng phơi nhiễm trong thời gian gần đây”.

Việc điều tra các yếu tố dịch tễ học sẽ là cần thiết và khả năng kết quả sẽ giúp ích trong việc nhận định xu hướng phát triển bệnh cũng như có cơ sở đưa ra các bước tiếp cận phòng bệnh hiệu quả cho cộng đồng.

Phát triển thế nào?

Sơ đồ phát triển của Naegleria fowleri ở các nhiệt độ khác nhau.

Mặc dù thể tư dưỡng (trophozoites), amip này bị tiêu diệt nhanh chóng trong điều kiện lạnh, song bào nang (cyst) có thể sống sót từ vài tuần đến vài tháng ở nhiệt độ lạnh.

Naegleria fowleri có thể phát triển mạnh ở nhiệt độ cao hơn đến 46 độ C.

Ở nhiệt độ 50-65 độ C, dù amip Naegleria fowleri không thể phát triển tốt, song Naegleria fowleri có thể tồn tại ở điều kiện nhiệt độ cao hơn trong một thời gian ngắn. Thể tư dưỡng và bào nang có thể sống sót từ vài phút đến vài giờ.

Một trong những thách thức lớn trong việc xác định amip ăn não người hiện nay là chưa minh chứng được các mối liên quan Nguồn nước - Sự tồn tại amip Naegleria fowlerie – Khả năng nhiễm bệnh ở người. Bác sĩ Huỳnh Hồng Quang

Ông Quang chia sẻ: Lý do được đưa ra là đây là một bệnh hiếm gặp trên toàn cầu và là ca bệnh đầu tiên của Việt Nam, nên chưa xác định chính xác vị trí có mặt của amip này.

Hơn nữa, sự có mặt, vị trí và số lượng của Naegleria fowlerie là thường xuyên, hoặc có thể thay đổi theo thời gian (lệ thuộc vào nhiệt độ) tại một vùng sông, hồ nhất định, nhưng tại sao sự nhiễm trùng lại xảy ra rất hiếm?

Nguồn bệnh của Naegleria fowleri thay đổi theo theo thời gian tại cùng một địa điểm ao hồ vì khả năng tồn tại và hoạt động của các thể tư dưỡng và bào nang lệ thuộc vào điều kiện nhiệt độ tối ưu với chúng.

Thậm chí, có thể nhiều ao hồ có Naegleria fowleri nhưng không phải ai cũng có nguy cơ nhiễm, điều này cũng nên là lý do để các nhà khoa học nghiên cứu tiếp.

Hiện chưa có một xét nghiệm “chuẩn và nhanh” nào để phát hiện và định lượng Naegleria fowleri trong môi trường nước. Ngoài ra, điều kiện xâm nhập vào cơ thể người có phải dễ dàng không? Tại sao từ trước đến nay không xuất hiện hay được báo cáo?

Vị bác sĩ này cho biết: Khi có triệu chứng, có thể chẩn đoán dễ nhầm với bệnh viêm não màng não do vi khuẩn hoặc virus.

Vì vậy, việc chẩn đoán liên quan đến amip ăn não cần thực hiện các thao tác như xét nghiệm dịch não tủy, sinh thiết các mẫu mô bệnh phẩm lấy từ bệnh nhân; Xét nghiệm PCR tìm tác nhân trong dịch não tủy và bệnh phẩm; Phương pháp phát hiện kháng nguyên trong dịch não tủy và mẫu bệnh phẩm...

Nguyễn Tâm