Vấn đề “vỡ” quy hoạch điện mặt trời gây bức xúc dư luận gần đây nhận được nhiều câu hỏi của giới chuyên gia tại buổi báo cáo về vận hành điện quốc gia của EVN chiều 4/5.
Vỡ quy hoạch vì đầu tư bằng mọi giá?
Theo đó, TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM) cho rằng năng lượng tái tạo là xu hướng tất yếu nhưng việc phát triển quá nóng, không đồng bộ… đã để lại nhiều băn khoăn.
Theo ông Nguyễn Đình Cung cũng cần làm rõ việc vì sao một số nhà đầu tư chưa bán được điện, chưa thu được tiền nhưng vẫn cứ ồ ạt làm dự án. “Động lực nào khiến họ cứ đầu tư có thể nói bằng mọi giá như vậy? Nhiều người chưa có đường truyền tải điện nhưng vẫn cứ làm. Liệu có cách nào đó tìm kiếm lợi nhuận từ cách khác chứ không phải là bán điện hay không?”, ông Cung đặt vấn đề.
Từ đó ông Cung nhấn mạnh cần đặt ra vấn đề trách nhiệm trong việc để “vỡ” quy hoạch năng lượng tái tạo. “Quy hoạch điều chỉnh trước hay là chúng ta điều chỉnh quy hoạch theo dự án?”, ông Cung đặt câu hỏi.
Theo GS Trần Đình Long, Phó Chủ tịch Hội điện lực Việt Nam, những khó khăn trong vận hành lưới điện thời gian vừa qua phần lớn do vấn đề “quản lý nhà nước”. Nhiều năm trước chúng ta kêu gọi đầu tư cho năng lượng tái tạo nhưng không thể phát triển được. Chỉ từ khi có cơ chế khuyến khích phát triển dự án điện mặt trời với giá mua điện 9,35 cent/kWh thì các nhà đầu tư mới đổ xô vào một cách mạnh mẽ.
Bên cạnh đó việc duyệt dự án nhưng không tham khảo ý kiến của bên vận hành cũng là nguyên nhân thúc đẩy dự án năng lượng tái tạo phát triển quá nóng. “Trong rất nhiều báo cáo, tôi thấy có dùng thuật ngữ “bùng nổ năng lượng tái tạo”.Nếu quy hoạch tốt thì không thể có hiện tượng bùng nổ. Bùng nổ chỉ là kết quả của quá trình thiếu kiểm soát hoặc là mất điều tiết thì mới sinh ra bùng nổ", ông Long nêu vấn đề và đặt câu hỏi: "Khi cấp phép một dự án điện mặt trời, người thẩm định có tham vấn hệ thống vận hành hay không?"
Cắt giảm đồng đều các loại hình nguồn điện
Ông Nguyễn Đức Ninh, Giám đốc Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0) cho biết năm 2020, sản lượng điện tái tạo lên tới 21 tỷ kWh và có thể lên tới 32 tỷ kWh trong năm nay. Trong khi đó, các nguồn điện truyền thống như than, khí thấp hơn so với kế hoạch là 8 tỷ kWh, giảm hơn so với kế hoạch là 7 - 8%.
Việc phát triển nguồn năng lượng tái tạo đã gây ảnh hưởng vận hành hệ thống điện bởi tình trạng này có thể gây thừa nguồn dẫn đến quá tải đường dây, chênh lệch giữa cao điểm và thấp điểm gây thiếu dự phòng công suất.
Do đó việc cắt giảm các nhà máy năng lượng tái tạo là tình huống bắt buộc trong bối cảnh thừa nguồn và lưới điện quá tải cục bộ nhằm đảm bảo an ninh, an toàn hệ thống điện.
Theo ông Ngô Sơn Hải, Phó Tổng giám đốc EVN, việc tiết giảm được tính toán kỹ lưỡng, thực hiện công khai, minh bạch, bình đẳng cho tất cả các nhà máy mà không phân biệt chủ đầu tư. Đồng thời, EVN cũng đã kiến nghị Bộ Công Thương xây dựng tỷ lệ phần trăm điện mặt trời được huy động trong hệ thống để đảm bảo vận hành được an toàn.
“Nguyên tắc nguồn năng lượng tái tạo là ưu tiên hàng đầu. Quy trình cắt giảm do A0 xây dựng không có chuyện ưu tiên cho các nhà máy do EVN đầu tư, quản lý”, ông Hải nói.
Ông Nguyễn Đức Cường, Thành viên Hội đồng thành viên EVN, cho rằng các quy hoạch năng lượng tái tạo vẫn có một khoảng cách từ quy định đến thực tế. Dù EVN đã có cảnh báo vấn đề thừa điện nhưng nhà đầu tư vẫn xông vào do việc đầu tư vẫn mang lại hiệu quả nếu xét về dài hạn.
Theo ông Nguyễn Tài Anh, Phó Tổng giám đốc EVN, với trách nhiệm của mình, thời gian qua EVN đã tích cực đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án lưới điện truyền tải, giúp giải tỏa các nguồn điện từ năng lượng tái tạo và nỗ lực vận hành an toàn, hiệu quả và kinh tế hệ thống điện và thị trường điện.
Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan nêu ra thực trạng một số dự án điện năng lượng tái tạo được "làm nhanh nhưng bán cũng nhanh". Theo bà Lan, việc này có thể tiềm ẩn những lo ngại về an ninh, quốc phòng khi những dự án điện năng lượng tái tạo thường nằm ở những vị trí nhạy cảm.
Tương tự, TS Trần Đình Thiên cũng bày tỏ lo ngại trước việc ồ ạt chuyển nhượng các dự án điện mặt trời thời gian qua. Theo các chuyên gia, đây không chỉ là câu chuyện kinh tế mà là vấn đề liên quan đến an ninh năng lượng quốc gia vì rất nhiều dự án nằm ở các vị trí, khu vực có vị trí nhạy cảm.
"Mua bán dự án có liên quan an ninh năng lượng quốc gia không? Rủi ro về an ninh quốc gia như thế nào, tính toán được không? Tôi cho rằng vấn đề đang rất nghiêm trọng và còn rất nghiêm trọng vì những vùng này có toạ độ chiến lược, sát biển, là nơi rất hẹp...", ông Thiên nói.
Bình luận