Khổng tử có quan niệm “chính danh”. Có người hỏi Khổng tử, nếu thày làm vua, thày làm gì đầu tiên? Khổng tử nói: Phải chính danh.
Nhưng ở đây không lạm bàn cái “chính danh”, một khái niệm rắc rối của Nho giáo. Mà muốn bàn đến cái “danh chính”, trong câu ngạn ngữ của cha ông ta: “Danh chính thì ngôn thuận”.
Sở dĩ có “dẫn chuyện” lằng nhằng thế, là vì hôm qua tôi đi qua công viên ở Khu đô thị mới Dịch Vọng. Hồi trước, thấy ở đó có cái biển đề “Công viên Yên Hòa”, nhưng nay không thấy biển đề tên công viên đâu. Tra wikipedia bản đồ vệ tinh cũng có người nào đề vào đó là Công viên Yên Hòa.
Hỏi một bà bán quán ở đó: “Bác ơi, công viên này có phải Công viên Yên Hòa không?” Bà ấy bỗng bực mình, gắt: “Yên Hòa đâu mà Yên Hòa, đây rõ ràng là Dịch Vọng. Khu đô thị Dịch Vọng, mà lại có Công viên Yên Hòa”. Tôi thắc mắc: “Tôi tưởng thành phố đã đặt tên…”
Thì một ông ngồi uống nước ở gần đó giải thích: “Cái công viên làm trên đất thì ¾ là cánh đồng của làng Vòng, Dịch Vọng, còn ¼ là cánh đồng của Yên Hòa. Sao lại lấy phần ¼ đất kia làm tên công viên là thế nào? Cứ treo bảng tên lên, chúng tôi lại gỡ xuống đấy”
Tôi hỏi: “Người ta đổ xi măng tên thì sao”. Người đàn ông bảo: Thì chúng tôi phá. Chúng tôi đã kêu đến phường, đến quận rồi, nhưng chưa ăn thua nên phải làm thế này thôi. Ai bảo nó là Yên Hòa đến mà giữ.
À ra thế.
Bây giờ mang vấn đề này ra hỏi thành phố Hà Nội hay quận Cầu Giấy, chắc gì đã có câu trả lời. Người dân Dịch Vọng hiến cả cánh đồng trồng lúa vốn để làm cốm, hiến đất rồi, không có chuyện khiếu kiện đòi đất nữa. Nhưng mà có thể có khiếu kiện đòi lại tên. Họ không kéo lên hỏi chính quyền thì họ sẽ phản ứng ngầm...
Bà chủ quán ở công viên Khu đô thị Dịch Vọng nói với tôi: Chắc ông nào có quyền đặt tên công viên là người Yên Hòa. Họ lấy mất tên phường tôi. Tham nhũng cái tên có luật nào xử không hả ông? Tôi giật mình: Ai bảo chỉ có tham nhũng đất, mà còn tham nhũng cả cái tên đất nữa.
Có một dạo, tôi từng nghe về một ý kiến rất bức xúc: Cầu qua sông Hồng sẽ làm trên đất phường tôi, có tý đất nào của Nhật Tân đâu, mà sao ông thành phố đặt tên nó là Nhật Tân. Lúc đó mới nghe tưởng là chuyện nhỏ. Bây giờ ngẫm lại thấy chuyện “danh” là không bé.
Ôi, đâu có phải chỉ có giải phóng đất đai, mất cái vật chất tính đếm bằng tiền mới bức xúc, mà là mất cái tên cũng bức xúc lắm chứ. Danh không chính thì ngôn không thuận là thế.
Ngẫm lại, cái “danh chính” của người Việt, cũng không khác cái “chính danh” của ngài Khổng tử là mấy. Chẳng qua ngữ pháp tiếng Hán đặt câu chủ vị ngược với ngữ pháp Việt mà thôi. Thế mới biết nhà Nho thâm thật. Chỉ có cái danh thôi, người Việt nói tào lao, mà họ thì coi trọng, thành chuyện triều đình.
Xuân Hưng
Bình luận