Quay ngược dòng lịch sử, nói không quá thì chính có sự hiện diện của phát xít Ðức, Ý mà liên hoan phim Cannes ra đời. Khi điện ảnh ra đời nhờ phát minh của anh em nhà Loumière, thế giới được thưởng thức một loại hình nghệ thuật đặc biệt thông qua phương thức ghi hình sự trình diễn rồi chiếu lại, điện ảnh đã tạo thêm công cụ cho người nghệ sĩ đưa những ý tưởng của mình thành những thước phim để tiếp cận công chúng. Nhưng phát xít đã kìm giữ sự tự do, kìm giữ nghệ thuật chân chính để điều khiển và chi phối theo ý đồ chính trị của mình, vì thế năm 1946 những người Pháp đã quyết định tạo ra một liên hoan phim cho riêng mình và cho tất cả những nhà làm phim chân chính đến từ khắp nơi trên thế giới: Liên hoan phim Cannes
Giấc mơ của những nhà làm phim trẻ
Những liên hoan phim danh tiếng thế giới luôn là nơi tiếp cận tốt nhất của những nhà làm phim trẻ như liên hoan phim Berlin, liên hoan phim Venise. Ðó là cơ hội để họ giới thiệu và quảng bá những bộ phim đầu tay của mình, cạnh tranh với nhau để giành giải thưởng chứ không phải chạm trán với những đạo diễn điện ảnh hàng đầu thế giới. Liên hoan phim Cannes là một nơi như vậy, ra đời với mục đích khuyến khích sự phát triển của nghệ thuật điện ảnh trên mọi hình thức và xây dựng tinh thần cộng tác giữa các nhà điện ảnh đến từ các quốc gia khác nhau. Từ năm 1978, nhà phê bình điện ảnh Gilles Jacob khởi xướng thêm giải thưởng Camera Vàng, giải thưởng danh giá dành cho tất cả những đạo diễn trẻ có phim đầu tay được tuyển lựa tham dự liên hoan phim Cannes.
Ban giám khảo độc lập bao gồm các nhà phê bình, nghiên cứu và theo dõi điện ảnh, những người chuyên viết cho các tờ báo điện ảnh hàng đầu thế giới. Họ có trách nhiệm tuyển lựa và chọn ra phim xuất sắc nhất trong hàng trăm tác phẩm điện ảnh gửi về để trao giải cao nhất “Cành Cọ Vàng”. Uy tín và danh giá, giải thưởng là chiếc vé đảm bảo để đến với công chúng thế giới. Những nền điện ảnh ít được biết đến thường luôn cố gắng tiếp cận giải thưởng này. Bởi lẽ, đây được coi là bước trung gian dễ dàng nhất để có thể tiếp cận giải thưởng danh giá mà những người làm điện ảnh luôn mơ ước, giải thưởng Oscar của viện hàn lâm Mỹ.
Một cảnh trong phim Mùi Đu Đủ Xanh của Đạo diễn Trần Anh Hùng
Năm 1993, đạo diễn Trần Anh Hùng với bộ phim Mùi Ðu Ðủ Xanh đã vinh dự giành giải Camera vàng. Anh đã mang điện ảnh Việt Nam bước ra thế giới, khi Ðiện ảnh Việt Nam trước đó hầu như chưa hề được biết đến trên bản đồ nghệ thuật thứ 7 của thế giới (ngoài những phim thời kỳ cách mạng từ rất lâu trước đấy).
Giải thưởng là bước đệm vững chắc cho sự nghiệp của đạo diễn tài năng mang trên mình hai quốc tịch Việt Nam và Pháp. Những bộ phim sau này của anh luôn luôn được giới phê bình đánh giá cao và chờ đợi. Anh là đại diện Việt Nam duy nhất từ trước đến nay lọt vào danh sách đề cử cho giải thưởng Oscar danh giá. Ðến năm 2010, một tin vui khác từ Cannes đến với nền điện ảnh Việt Nam vốn phát triển một cách yếu ớt, bộ phim "Bi, đừng sợ" của đạo diễn Phan Ðăng Di được tuyển chọn vào danh sách đề cử của giải thưởng Camera Vàng. Những tín hiệu đến từ một liên hoan phim danh tiếng nhất nhì thế giới luôn là điểm sáng của những nền điện ảnh mà ở đó sự phát triển của bộ môn nghệ thuật thứ bảy còn nhiều hạn chế.
Cuộc chơi công bằng của các nền điện ảnh
Khi giải thưởng Oscar là nơi thống trị của điện ảnh Mỹ và những bộ phim nói tiếng Anh, ngoài một hạng mục duy nhất dành cho phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất, thì liên hoan phim Cannes là nơi quy tụ của điện ảnh thế giới, nơi vinh danh những tác phẩm điện ảnh nghệ thuật thực thụ bất kể màu da, sắc tộc, ngôn ngữ. Sự đa dạng trong tham dự và sự hoàn thiện về mặt nghệ thuật của tác phẩm được yêu cầu khiến cho giải thưởng càng thêm phần danh giá và đáng được tôn vinh.
Bộ phim Mỹ "The Great Gasby" với sự tham gia của tài tử Leonardo Dicaprio được chọn chiếu mở màn
Ở Cannes là một cuộc chơi cân bằng thú vị của các nền điện ảnh khắp các châu lục. Chính vì thế, những bộ phim lạ, độc đáo và giàu chất điện ảnh từ những nước còn chưa được biết đến đã được phát lộ. Ðây thực sự là một điểm mạnh của liên hoan phim này.
Nhớ lại năm 2010, một bất ngờ vô cùng lớn dành cho nền điện ảnh Thái Lan nói riêng và khu vực Ðông Nam Á nói chung khi bộ phim Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives của đạo diễn Apichatpong Weerasethakul đoạt giải Cành Cọ Vàng. Chiến thắng của Thái Lan đã mang đến niềm hy vọng cho các nền điện ảnh nhỏ, đem đến một phản hồi tích cực rằng tấm thảm đỏ sẽ dành cho tất cả những ai thực sự có năng lực với những tác phẩm giàu chất điện ảnh ở bất cứ nơi nào.
Không phải thường xuyên, nhưng việc đoạt được Cành Cọ Vàng mang đến rất nhiều hy vọng về tượng vàng Oscar cho chính bộ phim đấy. Bộ phim Amour của đạo diễn Michael Haneke là một ví dụ. Chiến thắng áp đảo tại liên hoan phim Cannes 2012 đã khiến viện hàn lâm Mỹ trao giải Oscar cho Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất một cách không hề hoài nghi. Ngoài ra, những đạo diễn từng giành giải Cành Cọ Vàng luôn là tên tuổi đáng chờ đợi của điện ảnh thế giới. Hơn nữa, nhờ vào việc tôn vinh sự sáng tạo, chất điện ảnh vốn đang bị Hollywood xem nhẹ hơn nội dung và tính giải trí, những cá tính đạo diễn như thế sẽ luôn tràn đầy hy vọng về tượng vàng Oscar - đỉnh cao nhất của sự tôn vinh nghề nghiệp.
Liên hoan phim Cannes 2013, chọn lựa 19 tác phẩm tranh giải Cành Cọ Vàng thì có đến 8 tác phẩm thuộc về điện ảnh châu Á. Tuy nhiên, một điều thú vị là sự nổi bật của điện ảnh Mỹ, vốn thường chỉ ở mức tương đương trong các liên hoan phim trước đó với chủ nhà Pháp. Ðạo diễn quyền lực của Hollywood Steven Spielberg làm trưởng ban giám khảo. Bộ phim Mỹ "The Great Gasby" với sự tham gia của tài tử Leonardo Dicaprio được chọn chiếu mở màn.
Liên hoan phim Cannes luôn là một màn trình diễn quyến rũ của nghệ thuật, tài năng, những minh tinh hàng đầu của thế giới và những phẩm chất điện ảnh đích thực. Sự đa dạng của 12 ngày diễn ra liên hoan khiến mọi con mắt đều đổ dồn đến đấy mong đợi một kết quả bất ngờ, mong đợi một sự chân thành tôn vinh những tác phẩm điện ảnh đầy tâm huyết của mọi nhà làm phim, và mang đến những luồng sinh khí mới của sự sáng tạo.
Nguyễn Tuấn
Bình luận