(VTC News) - Địa đạo có 4 ngách, mở ra 4 hướng khác nhau. Hướng chính có chiều cao gần 2m, kéo dài gần 10km, đến tận Cấm Thành thời Lý, tức là khu vực Đồng Xuân bây giờ.
 |
| Cụ Nguyễn Văn Lương (trái) và cụ Nguyễn Văn Chinh bên trên địa đạo. |
Tra lại các tài liệu lịch sử thì thấy rằng, tất cả các nhà chép sử đều cho rằng, dưới gò Thất Diệu, dưới đình Quán La là một cái động hoặc cái hang, tuy không lớn lắm, nhưng rất… sâu.
Cũng có thể từ những ghi chép này, mà một tác giả chép sử thời hiện đại đã phán đoán rằng: Thất Tinh chính là một trong những tiền đồn bảo vệ Cấm Thành. Hệ thống địa đạo nằm sâu dưới lòng đất được người xưa xây dựng để nối với Cấm Thành tại cửa bắc. Chúng tôi tin vào điều này, vì thời Lý, vùng đất này vẫn còn hoang vu và có nhiều đầm lầy, do đó, có được 7 ngọn núi đất nổi lên giữa vùng đồng nước mênh mông, là một điểm phòng thủ lợi hại (?!).
Một tác giả khác lại nhận định rằng, địa đạo này do Cao Biền xây dựng cùng với thành Đại La. Địa đạo được nối với thành Đại La theo 4 hướng khác nhau (nhận định này có lẽ căn cứ vào 4 ngách của địa đạo hiện vẫn còn ngay lối xuống).
 |
| Động bị cỏ cây phủ kín. |
Từ những nhận định về địa đạo nối với Cấm Thành, dài hàng chục km, với nhiều hướng khác nhau, nên đã có không biết bao nhiêu truyền thuyết, đồn đại thêu dệt ly kỳ.
Căn cứ vào những ghi chép, truyền thuyết, nên các cụ già ở làng Quán La mô tả địa đạo này như sau: Địa đạo mở ra 4 hướng khác nhau. Hướng chính có chiều cao gần 2m, kéo dài gần 10km, đến tận Cấm Thành thời Lý, tức là khu vực Đồng Xuân bây giờ. Những ngách còn lại nhỏ hơn, chiều cao thấp hơn, kéo đến Gò Dàn, là căn cứ hậu cần thời Lý, nơi giam giữ tù binh Chiêm Thành. Ngách tiếp theo kéo đến phía chợ Cáo Đỉnh (Xuân Đỉnh), ngách còn lại thì không rõ đi đâu vì chưa có ai khám phá.
 |
| Địa đạo từ dưới nhìn lên. |
Cụ Nguyễn Văn Chinh, nguyên thủ từ đình Quán La kể rằng, thời Pháp thuộc, có hai nhà nghiên cứu người Pháp đã cưỡi ngựa đi thám thính địa đạo. Tuy nhiên, họ đi vào mà không ai thấy họ đi ra. Sợ người khác tò mò đi vào địa đạo bị lạc, nên các cụ đã xây bịt các ngách của địa đạo, khiến không ai thám hiểm được nữa. Tuy nhiên, khi tôi hỏi cụ Chinh rằng, cụ có chứng kiến hoặc biết ai tận mắt chứng kiến hai người Pháp đi vào địa đạo hay không, thì cụ Chinh bảo không biết, chỉ nghe đồn vậy.
Nhưng có một chuyện mà cụ Chinh khẳng định chắc chắn rằng, cách đây 40 năm, giữa cánh đồng, cách đình Quán La 200m, cụ và dân làng, khi đào mương, đã phát hiện một đoạn địa đạo, xây vòm cuốn bằng loại gạch y như loại gạch xây địa đạo dưới đình Quán La. Khi đó, mọi người đều nghĩ đoạn địa đạo này với địa đạo ở đình Quán La là một, nối thông với nhau. Tuy nhiên, chiến tranh loạn lạc, nên chẳng ai để ý nữa. Giờ nhà cửa xây kín, cánh đồng biến mất, địa đạo cũng chìm sâu dưới lòng đất hoặc tan nát rồi.
 |
| Vì địa đạo có 4 ngách, các ngách lại thấp, không khám phá được, nên dân gian đã nghĩ ra đủ các truyền thuyết? |
Người dân ở Quán La thì đồn đại đủ kiểu về cái hang mà họ gọi là động Thông Thiên. Người ta kể rằng, cách đây mấy chục năm, một người trong làng, sau khi đi mãi mà không thấy hết địa đạo, liền đợi mùa mưa, nước ngập thì thả quả bưởi có đánh dấu xuống. Sau khi nước trong địa đạo rút cạn, người này đã vớt được quả bưởi nổi lềnh bềnh ở Hồ Tây. Chính vì có truyền thuyết này, nên khi hỏi người dân Quán La về động Thông Thiên, họ đều khẳng định là nó thông ra Hồ Tây.
Những người yêu thích truyện kiếm hiệp của Trung Quốc thì tin vào lời đồn đây là hầm luyện đan của những người đứng đầu đạo quán. Để luyện đan, họ đã làm những cái hầm ăn sâu xuống lòng đất, để kín đáo, tĩnh tại. Những truyền thuyết mang tính thực tế hơn, thì hang động này là địa đạo kháng chiến chống quân Nguyên hoặc quân Minh. Từ địa đạo này, nghĩa quân đã xuất hiện đột ngột ở khắp nơi từ lòng đất lên, khiến quân giặc khiếp vía…
 |
| Ngách lớn nhất trong địa đạo cao tới gần 2m. |
 |
| Cụ Nguyễn Văn Chinh còn rất thấp so với nóc địa đạo. |
Nghe các cụ già ở đình Quán La thay nhau kể các truyền thuyết hư hư thực thực về địa đạo dưới lòng đình, tôi thấy quá rối rắm phức tạp. Tôi đã xin phép các cụ trông coi ngôi đình cho tham quan địa đạo.
Cụ Nguyễn Văn Lương, thủ từ kiêm trưởng ban quản lý di tích đình Quán La, sau khi thắp hương khấn vái ở cung cấm, xin phép các vị thần cho thăm động, đã lấy chiếc thang tre khá dài ở trong kho rồi dẫn tôi vòng ra phía sau đình.
Con đường trải bêtông nhỏ chừng nửa mét dẫn qua hông đình, xuyên qua vườn chuối rậm rạp. Ngay dưới bức tường của ngôi đình, có một cái hố sâu hoắm, tối om, dương xỉ, cỏ dại mọc rậm rạp trùm kín.
 |
| Vì có 2 người Pháp mất tích trong động nên các cụ đã xây tường bịt lại(?!) |
Cụ Nguyễn Văn Lương đã chuẩn bị một chiếc đèn pin, rồi thận trọng bám thang trèo xuống động. Tôi cũng trèo xuống ngay theo cụ Lương. Cảm giác lạnh lẽo xâm chiếm cơ thể.
Thấy có người lạ xuống động, rất nhiều người dân Quán La cũng kéo đến xem, bàn tán ầm ĩ phía trên mặt đất. Từ lâu, người dân sống quanh ngôi đình đã biết đến sự tồn tại của cái động lạ này, nhưng đích thực nó là cái gì, thì họ chưa biết, nên rất tò mò.
Đứng dưới lòng động, qua ánh đèn pin, quan sát rõ các loại gạch dùng để xây động, nhìn rõ các ngóc gách, vòm động của hang, tôi đã biết rõ, thực chất hang động, địa đạo gắn với hàng chục truyền thuyết từ cả ngàn năm nay là cái gì…
Còn tiếp…
Phạm Ngọc Dương
Bình luận